“Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami T.: Tmi, 2003. bet

50 

---

 
 
Qiymat nazariyasi. 
 
 
U.Pettining merkantilistlar g’oyasiga bo’lgan salbiy ko’z qarashi nafaqat 
boylikning mohiyatini va uni ko’paytirish yo’llarini tahlil qilishda, balki tovarlar 
qiymatining yaratilish tabiatini va bozorda ularning qimmati darajasiga ta’sir etuvchi 
omillarni aniqlashda ham o’z ta’sirini ko’rsatdi. Bu boradagi uning tadqiqotlari 
keyinchalik uni qiymatning mehnat nazariyasining birinchi muallifi deb tan olinishiga 
sabab bo’ldi. Umuman olganda, qiymatning mehnat nazariyasi klassik iqtisodiy 
maktabning asosiy belgilaridan biri hisoblanadi.  
 
U.Petti nazariyalarining birida aytilishicha, tovar qiymati kumush qazib 
oluvchi mehnat bilan yaratiladi va uning «tabiiy bahosi» hisoblanadi; kumush 
qiymatiga tenglashtiriligan tovarlar qiymati esa ularning «haqiqiy bozor bahosi» 
hisoblanadi. Ikkinchi bir joyda qayd qilinishicha, tovar qiymati mehnat va er 
ishtirokida yaratiladi. Ya’ni U.Pettining o’zi aytganidek «Kemaning g’ki kamzul 
(syurtuk)ning qiymati qandaydir er miqdori va qandaydir mehnat miqdori qiymatiga 
teng, chunki har ikkalasi - kema ham, kamzul ham - er va inson mehnati bilan 
yaratiladi». Bundan ko’rinib turibdiki, U.Pettida tovar bahosi asosida sarfli mexanizm 
yotadi.