“iqtisodiy tahlil” kafedrasi dotsenti vazifasini bajaruvchi a. B. Abdullayev tomonidan tayyorlangan “moliyaviy tahlil” fanidan taqdimot

Moliyaviy tahlilning maxsus usullari

Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy holati yuzasidan obyektiv axborotlarni olish yo‘llarini belgilab beruvchi tahlil usullariga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  moliyaviy hisobotni o‘qish
  
• 
  gorizontal tahlil
  
• 
  vertikal tahlil
  
• 
  trend tahlili
  
• 
  qiyosiy tahlili
  
• 
  moliyaviy koeffitsiyentlar
  
• 
  omilli tahlil
  

GORIZONTAL TAHLIL

Alohida moliyaviy ko‘rsatkichlarni o‘zaro taqqoslash orqali moliyaviy holatdagi o‘zgarishlarga baho berish usuli hisoblanadi. o‘zgarishlar, mutlaq va nisbiy ifodalarda aniqlanadi.

Buxgalteriya balansining gorizontal tahlili

Balans aktivi	Hisobot davri boshiga	Hisobot davri oxiriga	Farqi +,-	O‘sishi, %
1	2	3	4(3-2)	5(3/2)*100-100
Aktiv
Uzoq muddatli aktivlar	UM0	Um1	UM1-UM0	UM1/UM0*100-100
Joriy aktivlar	JA0	JA1	JA1-JA1	JA1/JA1*100-100
Aktiv jami	A0	A1	A1-A0	A1/A0*100-100
Passiv
O‘z mablag‘lari manbasi	O‘M0	O‘M1	O‘M1-O‘M0	O‘M1/O‘M0*100-100
Majburiyatlar	M0	M1	M1-M0	M1/M0*100-100
Passiv jami	P0	P1	P1-P0	P1/P0*100-100

VERTIKAL TAHLIL

• 
  Gorizontal tahlilni to‘ldiruvchi usuli sifatida moliyaviy hisobot elementlari, moddalarining tarkibiy jihatlariga baho berishni xarakterlaydi. Ushbu jihatlarni moliyaviy hisobotlarning barcha shakllariga nisbatan qo‘llash mumkin. Umumiy tarkibda yakka birliklarninng salmog‘i va ularning o‘zgarishlari asosida korxona moliyaviy holatini tashxislash yanada osonlashadi. Korxonani moliyaviy ahvolini anglash, bilishda asosiy jihatlar jami tarkibda birlik qatorlarni to‘g‘ri nisbatlashga qaratiladi.
  

Buxgalteriya balansining vertikal tahlili

Balans moddalari	O‘tgan yil		Hisobot yili		Farqi
	Summa	%	Summa	%	Summa	%
1	2	3	4	5	6(4-2)	7(5-3)
Aktiv
Uzoq muddatli aktivlar	UM0	UM/A0*100	Um1	Um1/A1*100	Um1- UM0	Um1/ UM0
Joriy aktivlar	JA0	JA0/A0*100	JA1	JA1/A1*100	JA1- JA0	JA1/ JA0
Aktiv jami	A0	100	A1	100	A1- A0	A1/A0
Passiv
O‘z mablag‘lari manbasi	O‘M0	O‘M0/P0*100	O‘M1	O‘M1/P1*100	O‘M1- O‘M0	O‘M1/O‘M0
Majburiyatlar	M0	M0/P0*100	M1	M1/P1*100	M1- M0	M1/ M0
Passiv jami	P0	100	P1	100	P1- P0	P1/ P0

TREND TAHLILI

• 
  Asos tahlili sifatida dinamik o‘zgarishlarni baholashda eng ko‘p qo‘llaniladigan usul hisoblanadi. Ushbu usul yordamida yaqin va uzoq davriylikdagi o‘zgarishlarga mutlaq va nisbiy ifodalarda baho beriladi. Trend tahlilidan ko‘pincha aktivlar o‘zgarishini baholashda, foyda va uning o‘sishini baholashda, investitsiyalar hajmini baholashda foydalaniladi.
  

Moliyaviy hisobot elementlarini trend tahlili

Yillar	Avtonomiya koeffitsiyenti	O‘zgarishi +,-
		Oldingi yilga nisbatan		Bazis davriga nisbatan
		summa	%	summa	%
2015	K1	x	x	x	X
2016	K2	K2-K1	K2/K1*100	K2-K1	(K2/K1)*100-100
2017	K3	K3-K2	K3/K2*100	K3-K1	(K3/K1)*100-100
2018	K4	K4-K3	K4/K3*100	K4-K1	(K4/K1)*100-100
2019	K5	K5-K4	K5/K4*100	K5-K1	(K5/K1)*100-100

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati

• 
  1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 февралдаги ПҚ-4611-сонли “Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига ўтиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарори.
  
• 
  2. Казакова Н.А. Финансовый анализ в 2 ч. Часть 1: Учебник и практикум для вузов. – Москва: Издательство Юрайт, 2020. – 297с.
  
• 
  3. Казакова Н.А. Финансовый анализ в 2 ч. Часть 2: Учебник и практикум для вузов. – Москва: Издательство Юрайт, 2020. – 209с.
  
• 
  4. Raximov M.Y., Kalandarova N.N. Moliyaviy tahlil. Darslik. – T.: Iqtisod-Moliya, 2019. - 736 b.
  
• 
  5. Xasanov B.A., Raximov M.Y., Muqumov Z.A. va boshqalar. Moliyaviy tahlil. Darslik. – T.: IQTISODIYOT, 2020. - 736 b.
  
• 
  6. Сагдиллаева З.А., Юлдашева У.А., Алимов Б.Б. Финансовый анализ. / Учебник –Т.: Iqtisod-Moliya, 2019. – 444 с.
  
• 
  7. Пардаев М.К. Иқтисодий таҳлил назарияси. Дарслик.– Т.: “Инновацион ривожланиш нашриёт-матбаа уйи” ДУК, 2020. – 588 б.
  
• 
  8. Raximov M.Y., Mavlonov N.N., Kalandarova N.N. Iqtisodiy tahlil. O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisod-Moliya, 2020. – 517 b.
  
• 
  9. Subramanyam K.R. Financial statement analysis. 11th edition. New York, Mc Graw-Hill Education, 2016. - 814 pages.
  

http://fayllar.org