Iqtisodiy statistika

0 ‘zbckistonning 2001—2005-yillardagi YalMdan foydalanish tarkibi1

2001 ^{2002 2003 2004 2005}

Jami 100,0 100,0 100,0 ^{100,0 100,0}
shu jumladan:
1. Yakuniy iste’mol 80,0 76,5 72,3 68,8 65,9 uchun xarajatlar jami
a) xususiy 60,6 57,6 53,8 51,7 ^49,6
b) davlat 19,4 18,9 18,5 17,1 16,3
^{2. Yalpi jamg‘arish 21,1} 22,9 ^20,8 23,9 ^{23,7
a) asosiy kapitalga} 27,9 21,9 ^{22,1 22,1 22,4}


1 O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi ma’lumotlari asosida.


^{b) moddiy aylanma -6,8 + 1,0} -1,3 1,8 ^1,3 mablag'lar
3. Sof eksport _-1,1 +0,6 +5,9 7,3 9,4

Y alM dan foydalanish tarkibida ham ijobiy o‘zgarishlar yuz bergan: yakuniy iste’mol uchun xarajatlar ulushi ka- mayib, yalpi jam g'arish va sof eksport ulushi ortib borgan. Bunday holat mamlakat iqtisodiyotining barqaror rivojlanib borayotganini, uning kelajagi yanada porloq ekanini va xalqning turm ush darajasi rivojlanib borayotganini ifodalaydi.

Savollar, testlar va masalalar

1. Milliy hisoblar tizimining mohiyati nimada va uning qanday asosiy xususiyatlarini bilasiz?

2. 1993-yilda qabul qilingan M HTda xo'jalik yurituvchi subyektlar qanday institutsional sektorlarga ajratilgan?
3. Milliy hisoblar tizimida iqtisodiy faoliyat natijalari ko'rsatkichlari va ularni hisoblash usullari qanday?
4. M HTning muhim makroiqtisodiy ko'rsatkichlari orasi­ dagi bog'lanishlarni qanday ifodalash mumkin?
5. MHTdagi asosiy hisoblamalar tuzish va ularni hisoblash:
— ishlab chiqarish hisoblamasi;
— daromadlarni hosil bo'lish hisoblamasi;
— daromadlarni birlamchi taqsimlanish hisoblamasi;
— daromadlarni ikkilamchi taqsimlanish hisoblamasi;
— daromadlardan foydalanish hisoblamasi;
— kapital bilan operatsiyalar hisoblamasi;


— tovar va xizmatlar hisoblamasi.'
6. Joriy yilda ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar asosiy bahoda 360 mln. AQSH dollari, mahsulotlar va importga sof soliqlar — 90 mln. AQSH dollari, oraliq iste’mol — 162 mln. AQSH dollari bo‘lsa, yalpi ichki mahsulotni bozor bahosida hisoblang va «ishlab chiqarish» hisoblamasini tuzing.
7. Quyidagi ma’lumotlar asosida «daromadlarni hosil bo'lishi» hisoblamasini tuzing: Hisobot yilida yalpi ichki mahsulot bozor bahosida 400 mln. AQSH dollari, ishlab chiqarish va importga sof soliqlar — 116 mln. AQSH dollari, yonlanma ishchilarning mehnat haqqi — 160 mln. AQSH dollarini tashkil etsa, yalpi foyda va yalpi aralash daromadni aniqlang.
8. Quyidagi ma’lumotlar asosida yalpi milliy daromad ko'rsatkichini hisoblang va daromadlarning birlamchi taqsim- lanishi» hisoblamasini tuzing (mln. AQSH dollari):
1. Iqtisodiyotdagi yalpi foyda va yalpi aralash daromad — 1260
2. Yollanma ishchilarning mehnat haqqi — 1200
3. Ishlab chiqarish va importga soliqlar — 560
4. Ishlab chiqarish va importga subsidiyalar — 120
5. «Tashqi dunyo»dan olingan mulkiy daromadlar — 40
6. «Tashqi dunyo»ga berilgan mulkiy daromadlar - 72
9. Joriy yilda yalpi milliy daromad 2400 mln. AQSH dol­ lari, «Tashqi dunyo»dan olingan joriy transfertlar — 8 mln. AQSH dollari, «Tashqi dunyo»ga berilgani esa — 6 mln. AQSH dollari bo'lsa, yalpi milliy mavjud daromadni aniqlang va «daromadlarni ikkilamchi taqsimlanishi» hisoblamasini tuzing.
10. Joriy yilda uy xo'jaliklarini yakuniy iste’moli 1400 mln. AQSH dollari, uy xo'jaligiga xizmat ko'rsatuvchi notijo-
rat tashkilotlarning yakuniy iste’moli — 60mln. AQSH dol-


lari, davlat muassasalari yakuniy iste’moli — 400 mln. AQSH dollari tashkil etgan. Yalpi milliy mavjud daromad o‘rganilayotgan yilda 2200 mln. AQSH dollari bo‘lsa,
«daromadlardan foydalanish» hisoblamasini tuzing.
11. Joriy yilga iqtisodiyot bo'yicha quyidagi m a’lumotlar berilgan (mln.AQSH dollari)
1. Yalpi Milliy jam g'arish — 804
2. «Tashqi dunyo»dan olingan kapital transfertlar — 20
3. «Tashqi dunyo»ga berilgan kapital transfertlar — 24
4. Asosiy kapitalni yalpi jamlanishi — 500
5. Moddiy aylanma vositalar zaxiralarini o'zgarishi — 80
6. Sof sotib olingan yer va nomoddiy aktivlar — 40 Berilgan m a’lumotlar asosida «kapital bilan operatsiyalar»
hisoblamasini tuzing.
12. Joriy yildagi quyidagi ma’lumotlar asosida «tovar va xizmatlar» umumlashgan hisoblamasini tuzing (mln.AQSH dollari)
1. Yalpi ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar asosiy ba­ hoda — 5000
2. Oraliq iste’mol — 2400
3. Tovar va xizmatlar eksporti — 640
4. Tovar va xizmatlar importi — 500
5. Mahsulotlarga sof soliqlar — 140
6. Importga sof soliqlar — 60
7. Yakuniy iste’mol xarajatlari — 1560
8. Asosiy kapitalni yalpi jamlanishi — 640
9. M oddiy aylanm a vositalar zaxiralarini o'zgarishi —
360
13. Hisobot yilida mamlakat iqtisodiy faoliyati nati­ jalarini ifodalovchi quyidagi ma’lumotlar berilgan (mlrd.
so'm , joriy baholarda):


1. ^{Yalpi ishlab chiqarish tovar va xizmatlar qiy­ 2000} mati, asosiy bahoda
2. Oraliq iste’mol 940
3. Mahsulotlar va importga soliqlar 140
4. Mahsulotlar va importga subsidiyalar 42
5. Yollanma ishchilaming mehnat haqqi 500
6. Ishlab chiqarish va importga soliqlar 180
^7. Ishlab chiqarish va importga subsidiyalar ⁵⁰
8. «Tashqi dunyo»dan olingan mulkiy daromadlar 13
9. ^{«Tashqi dunvo»ga berilgan mulkiy daromadlar 25
10.} «Tashqi dunyo»dan olingan transfertlar 11
11. «Tashqi dunyo»ga berilgan transfertlar 5
^12. Yakuniy iste’mol xarajatlari: ⁴⁰
- uy xo'jaligi
- davlat muassasalari
- uy xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatuvchi notijorat tashkilotlar
^13. «Tashqi dunyo»dan olingan kapital transfertlar 6
14. «Tashqi dunyo»ga berilgan kapital transfertlar 7
15. Yalpi jamg'arish: 230
- asosiy kapitalni
-moddiy aylanma vositalar zaxiralarini 40
o‘zgarishi
16. Tovar va xizmatlar importi 260
^17. Tovar va xizmatlar eksporti 448

Berilgan m a’lumotlar asosida quyidagi hisoblam alarni tuzing: ishlab chiqarish hisoblamasi, daromadlarni hosil bo‘lish hisoblamasi, daromadlarni birlamchi taqsim lanish hisoblamasi, daromadlarni ikkilamchi taqsimlash hisobla­ masi, daromadlardan foydalanish hisoblamasi, sarmoya bilan

operatsiyalar hisoblamasi, tovar va xizmatlar hisoblamasi.