Iqtisodiy statistika

I. Ishlab chiqarish hisoblamasi

Foydalanish ^Resurslar

2. Oraliq iste’mol 1. Ishlab chiqarish

3. Yalpi qo'shilgan qiymat (1-2)

Jami foydalanilgan Resurslar jami

Ishlab chiqarish hisoblamasi ishlab chiqarish natijalarini yoritish uchun mo‘ljallangan. Uning o‘ng tom onida aks et- tiriluvchi ishlab chiqarish, ishlab chiqarish natijalarini o'lchovchi boshlang‘ich nuqta bo‘lib hisoblanadi. Keng m a’noda ishlab chiqarish — ishlab chiqarilgan barcha tovar va xizmatlar qiymatini aks ettiradi. U ni hisoblash jarayonida ishlab chiqarishning o ‘zida sarflangan tovar va xizmatlar qiymati ayirib tashlanmaydi. Shuning uchun ishlab chiqa­ rish tarkibida takroriy hisoblamalar mavjud bo'ladi.

Iqtisodiyotning har xil sektor va tarm oqlarda har xil
usullarda hisoblangan ishlab chiqarish hajmi bir-biridan farq


qiladi. Masalan, nomoliyaviy sektorda ishlab chiqarish hajmi quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
P=R+S;
bunda, P — ishlab chiqarish;
R — sotilgan mahsulot hajmi;
S — ishlab chiqarilgan, lekin sotilmay qolgan tayyor mahsulotlar zaxiralarining ortishi, bunga tugallanmagan ish­ lab chiqarish qoldig'i ham qo'shiladi.
Sotilmay qolgan tayyor mahsulotlar zaxirasining ortishi quyidagi formula bo'yicha hisoblanishi mumkin:
S=Si-So;
bunda, Si — davr oxirida zaxiralar qiymati; So — davr boshidagi zaxiralar qiymati.
Aytish lozimki, M HTda quyidagi muhim qoidaga rioya qilinadi: tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarilgan vaqtidagi baho bilan baholanadi, sotilgan vaqtidagi baho bilan emas. Yuqori inflatsiya mavjud bo'lgan davrda bunday farq juda yuqori bo'lishi ham mumkin.
M ahsulot ishlab chiqarish vaqtidagi baho bilan baholash maqsadida M H T da zaxiradagi tayyor lekin sotilmay qolgan mahsulotlarni yuqori inflatsiya davrida baholash uchun quyi­ dagi formuladan foydalaniladi:
S 1=L-M
bunda, L — tovarlam i zaxiraga qo'yish vaqtidagi baho bilan baholangan m ahsulotlar qiymati;
M — tovarlam i zaxiradan olish vaqtidagi baho bilan baholangan m ahsulotlar qiymati.
Bank muassasalarining ishlab chiqarish hajmi quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi: