XIII bob. MOLIYA-KREDIT TIZIMI STATISTIKASI
l- § . Davlat budjeti statistikasining va/ifalari
Davlat budjeti - davlatning markazlashgan pul fondi b o ‘lib, undan umumdavlat iste’molini qondirish maqsadida foydalaniladi.
Davlat budjeti statistikasining asosiy vazifasi uning asosiy param etlarini baholashdan iborat:
— davlat budjeti darom adlari va xarajatlarining umumiy hajmini, xarajatlar hajmini darom addan ortib ketishi (defitsit) yoki aksincha, darom adlar hajmini xarajatlar hajm idan ortib ketishi (profitsit), rasmiy transfertlar va h.k.;
— davlat budjeti darom adlari va xarajatlari tarkibi;
— budjet defitsitini moliyalashtirish manbalari;
— davlatning ichki qarzlari hajmi;
— soliqqa tortish hajmi, tarkibi va h.k.
Davlat budjetini o ‘rganishning asosi bo‘lib, budjetning darom adlari va xarajatlarini iqtisodiy klassifikatsiyasi hisobla nadi.
Budjet darom adlari tarkibida quyidagilar ajratiladi:
— soliq tushumlari — majburiy, o ‘m i qoplanm aydigan, qaytarilm aydigan to'lovlar (qo‘shim cha qiymat solig‘i, ak- sizlar, foyda solig‘i, daromad solig‘i va h.k.);
— soliq boMmagan tushum lar (davlat mulkini sotishdan olingan, boshqariladigan korxonalar kassa foydasi, jarim alar va h.k.);
— o 'rn i qoplanmaydigan tushum lar (transfertlar).
Budjet xarajatlari bajarayotgan funksiyalariga qarab quyi dagi kategoriyalarga ajratib o'rganiladi:
— um um iy xarakterga ega boMgan davlat xizm atlari;
— jam oa va ijtimoiy xizmatlar;
— iqtisodiy faoliyat bilan bogMiq boMgan davlat xizm at
lari;
— boshqa funksiyalar.
Iqtisodiy klassifikatsiyani davlatni boshqaruv organlarining faoliyatini va ularning mamlakat iqtisodiyotiga ta ’sirini aniqlash uchun foydalaniladi. Iqtisodiy klassifikatsiyada quyi- dagilar ajratiladi:
A. Joriy xarajatlar (tovar va xizmatlar xarajatlari, fo- izlarga toMovlar, subsidiyalar va joriy transfer! toMovlari).
B. Kapital xarajatlar (asosiy kapitalni va zaxiralarni hosil qilish u ch u n 'to v a rlar sotib olish, yerni va nom aterial aktiv larni, kapital transfertlarni sotib olish va h.k.).
Budjetni bajarilish darajasini tahlili um um iy darom adlar va xarajatlar bo‘yicha rejani bajarish darajasini ifodalovchi nisbiy ko‘rsatkichni hisoblashdan, shuningdek, ularning tur- lari va maqsadli foydalanish yo‘nalishlari bo‘yicha amalga oshiriladi.
D avlatning aralashuvi natijasida amalga oshirilgan qayta taqsim lash jarayonlarining hajmini budjetning darom ad qis- mini yalpi ichki m ahsulotga nisbati ifodalaydi.
Budjetning darom adlari va xarajatlarini statistik o ‘rganish dinam ika qarorlari asosida amalga oshiriladi. Rejadan farq qilishga sabab boMgan omillarni statistik baholaydi. Jum - ladan, soliq tushum lariga ta ’sir qiluvchi asosiy om illar b o ‘lib quyidagilar hisoblanadi:
— soliq bazasining o ‘zgarishi;
— soliq stavkasining o ‘zgarishi.
Soliq bazasi o ‘zgarishining soliqni absolut o ‘sishiga
ta ’sirini quyidagi formula bo'yicha aniqlash mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: |