Iqtisodiy nazariyalarning shakllanish va uning rivojlanishining asosiy bosqichlari

2.4. Bozor munosabatlariga otish bosqichlariga oid qarashlar tahlili
O'tgan davrning har bir yilini ahamiyati jihatdan tariximizning o'n yilliklariga, hatto asrlariga tenglashtirish mumkin, desak mubolag'a bo'lmaydi.
I.Karimov.
Darhaqiqat mamlakat taqdirida keskin va muhim o'zgarishlar ro'y berdi. O'zlikni anglash boshlandi. Milliy istiqlol g'oyasi fuqarolar imonining mezonini tashkil eta boshladi.
Iqtisodiy taraqqiyotda jiddiy o'zgarishlarga erishildi. 1997 yildan boshlab, YAIM o' sish sur'atlarining aholi o' sish sur'atlaridan ustun kelishi ta'minlandi va mamlakatda aholi turmush darajasining yaxshilanishi uchun zamin yaratildi. Xalqaro ekspertlar ma'lumotiga ko'ra, yangi asr boshiga kelib O'zbekiston ishlab chiqarish hajmiga ko'ra, inqirozga qadar bo'lgan darajasini, shuningdek BMT inson taraqqiyoti indeksi (uning tarkibiy qismlari: aholining savodxonlik darajasi; umr uzunligi; aholi jon boshiga YAIM) bo'yicha reytingidagi o'z maqomini deyarli tiklab oldi. MDHdagi hech bir boshqa davlat bunga erisha olgani yo'q. Inson potensial taraqqiyoti indeksi ko'rsatkichlari 1995 yildagi 0,679dan 1999 yilga kelib 0,706 ga ko'tarildi.
Ayni paytda aholi jon boshiga real yalpi ichki mahsulotning xarid quvvatiga ko'ra qiymati 1995 yilda 2440 AQSH dollariga teng bo'lsa, 1999 yilgi ko'rsatkich 2494 AQSH dollarini tashkil etdi.
Jahon banki yillik hisobotidagi 1999 yil ma'lumotlariga ko'ra esa, O'zbekiston Respublikasidagi aholi jon boshiga to'g'ri keladigan yalpi ichki mahsulot qiymati 870 $ ni tashkil etgan. Bu ko'rsatkich Qozog'istonda 1310, Xitoyda 750 $, qirg'izistonda 350 $ni, Rossiyada 2300 $ni tashkil etgan.
XULOSA

Iqtisodiy nazariya ijtimoiy tizimlarning umumiy nazariyasi va shuning uchun umumiy harakat nazariyasining alohida holatidir. Ushbu parametrlar umumiy o'zgaruvchilar qiymatlari bilan birgalikda iqtisodiy bo'lmagan omillarning har xil turlaridan farq qiladigan "iqtisodiy omillar" ni belgilaydi. Iqtisodiyot nazariyasini belgilaydigan eng umumiy darajada, o'ziga xos iqtisodiy o'zgaruvchilar mavjud emas; o'zgaruvchilar umumiy harakat nazariyasiga tegishli. Iqtisodiy element ko'rib chiqilayotgan tizimning ma'lum bir sinfini va uning holati bilan bog'liqligini belgilaydigan parametrlarga bog'liq. Umuman olganda, iqtisodiyot, odatda, iqtisodchilar tomonidan shakllantirilganidek, ijtimoiy tizimning alohida turidir. Bu ko'proq inklyuziv jamiyatning funktsional quyi tizimi bo'lib, jamiyatning moslashuv funktsiyasida ixtisoslashuvi bilan boshqa quyi tizimlardan ajralib turadi.