Iqtisodiy nazariyada institutsionalizmning yo'nalish sifatida xususiyatlari

Savol 52. Ijtimoiy tanlov nazariyasining asosiy qoidalari
Soliq va davlat xarajatlari masalalarini o'rganadigan iqtisodiy fanlar bo'limi sifatida. Hozirgi vaqtda TOVOV tahlil doirasini kengaytirdi. Tov bozor bo'lmagan qarorlarni qabul qilish jarayonlarini iqtisodiy tahlil qilish yoki oddiygina siyosatshunoslikda iqtisodiy nazariyani qo'llash deb ta'riflanishi mumkin.
TOVOV, birinchi navbatda, siyosiy tanlov natijasini aks ettiruvchi huquqiy normalarni o'rganadi. Siyosat, odamlar turli xil muqobillarni tanlab olish, turli xil qadriyatlarni taqqoslab, mahsulotni qanday qilib tanlamasin, faqat o'z afzalliklari bilan boshqariladigan murakkab institutsional jarayon deb taxmin qilinadi.
Tov uchta o'ziga xos shartga asoslangan (JK. Buchanan):

1. 
   uslubiy individualizm
   
2. 
   "iqtisodiy inson" tushunchasi (homo economicus)
   
3. 
   siyosatni valyuta jarayoni sifatida tahlil qilish
   

Savol 53. Ijtimoiy tanlov nazariyasida uslubiy individualizm

1. 
   Ushbu shartga muvofiq, odamlar o'zlarini ta'qib qilishadi
   

har qanday faoliyat sohasidagi manfaatlar, ya'ni.xususiy shaxs sifatida ham, har qanday ijtimoiy faoliyatda ham xuddi shunday ishlaydi va biznes va siyosat o'rtasida hech qanday to'siq yo'q. Tov, uni barcha faoliyatga, shu jumladan, davlat xizmatiga tarqatish orqali individualizm tamoyilini izchil amalga oshirishga harakat qiladi.
Savol 54. Ijtimoiy tanlov nazariyasida "iqtisodiy inson" tushunchasi
2. Zamonaviy ilmiy adabiyotlarda iqtisodiy inson tushunchasi "saylov, baholash, maksimal darajada inson"degan ma'noni anglatadi. Ushbu model, iqtisodiy foydadan foyda olish bilan bog'liq bo'lgan shaxs to'liq oqilona munosabatda bo'lishini nazarda tutadi va u cheklangan imkoniyatlar va resurslar sharoitida minimal xarajatlar bilan maksimal natijaga erishishga intiladi. Oqilona fikrlaydigan odamning harakati ularning farovonligini maksimal darajada oshirish istagiga bo'ysunadi. Iqtisodiy shaxsning ratsionalligi universal ahamiyatga ega, har qanday shaxsning shaxsiy qiziqishi – saylovchidan prezidentgacha-nafaqat kundalik hayotda va biznesda, balki ijtimoiy hayotda ham asosiy turtki bo'lib xizmat qiladi.
Xulq-atvor iqtisodiy nazariyasining taniqli asoschisi Nobel mukofoti laureati, amerikalik iqtisodchi G. Simon. U cheklangan ratsionallik nazariyasi deb ataladigan iqtisodiy xulq-atvorning umumiy modelini yaratdi. Haqiqiy iqtisodiy agentlar nafaqat resurslar va ulardan foydalanish usullari haqida cheklangan ma'lumotlarga asoslanib, balki ushbu axborotni qayta ishlash va qayta ishlash qobiliyatlari bilan cheklangan holda, eng yaxshi variantni tanlash uchun qaror qabul qiladi. Mavzuni tanlash muayyan vaziyatdan nisbatan mustaqil bo'lib, oldindan belgilangan xatti-harakatlar qoidalari bilan belgilanadi. Ushbu kontseptsiyaning eksperimental tasdig'i R. Zelten. U uchta darajadan iborat qaror qabul qilish modelini ishlab chiqdi:

1. 
   odatlar
   
2. 
   tasavvur
   
3. 
   mantiqiy fikrlash
   

Muammoga duch kelganda, mavzu past darajaga cheklanishi mumkin, ya'ni.

odat tusiga kirib, tasavvurni bog'lang va nihoyat uchta darajadan foydalaning.
Cheklovli ratsionallikdan tashqari, YIIN yana bir xatti – harakatni-opportunizmni ta'kidlaydi (qarang: Mavzu 2).