Iqtisodiy bilim asoslari

101
100
101
Sof raqobat 
bozori
Monopolistik 
raqobat bozori
Oligopoliya
Monopoliya
Monopolistik raqobat bozori 
deb bir-biriga o‘xshash, turdosh tovarlar juda ko‘p sotuvchilar 
tomonidan sotiladigan, boshqa sotuvchilarning kirishi oson va sotuvchilar tomonidan tovar 
narxiga muayyan nazorat o‘rnatish mumkin bo‘lgan bozorga aytiladi. Bunday bozor turiga 
misol qilib, turli maishiy xizmatlar bozori, umumiy ovqatlanish shoxobchalari, poyafzal 
bozori kabilarni keltirish mumkin.
Oligopoliya
— bir nechta yirik firmalarning monopol bozori. Bu bozorda narxlar bir 
nechta firmalar tomonidan nazorat qilinadi va unga boshqa sotuvchilarning kirishiga muayyan 
to‘siqlar mavjud bo‘ladi. Respublikamizdagi uyali telefon aloqa xizmatlari bozori, salqin 
ichimliklar bozori, muzqaymoq bozori kabi bozorlar oligopoliyaga misol bo‘ladi.
Sof monopol bozorlarida monopolchi — sotuvchi narx ustidan to‘liq nazorat o‘rnatadi. 
Xaridorlarning tanlash imkoniyatlari yo‘q bo‘lgan ligidan ular tovarni monopolchi belgilagan 
narxda sotib olishga majbur bo‘ladilar. Monopolchi bozorda yakka hukmron bo‘lganligi uchun 
uni tovarning sifati, ishlab chiqarishga yangi texnologiyalarni qo‘llash, uni rivojlantirish kabi 
tashvishlar o‘ylantirmaydi. Xullas, monopol bozorining vujudga kelishi nafaqat iste’molchi 
xaridorlar hamyoniga zarar ko‘rsatadi, balki butun iqtisodiyot taraqqiyotiga to‘siq bo‘ladi.