Iqtisodiy bilim asoslari

Pul massasi

– mamlakatda muomalada bo‘lgan barcha pul mablag‘larining

yig‘indisi.

Pulning aylanish tezligi

– pulning oldi-sotdi jarayoniga qatnashib, bir yil

davomida qo‘ldan qo‘lga o‘tish soni.

Irving Fisher 

(1867-1947)

---

107

107

106

INFLATSIYANING KELIB CHIQISH SABABLARI

Inflatsiya quyidagi sabablarga ko‘ra kelib chiqishi mumkin:

1. Muomalada mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovar va xizmatlar qiymatidan

ko‘proq miqdordagi pulning mavjudligi oqibatida. Bu holda tovar va xizmatlarga

bo‘lgan  yalpi  talab  miqdori  ishlab  chiqaruvchilar  tomonidan  taklif  etilayotgan

tovar va xizmatlar miqdoridan ko‘p bo‘ladi. Shu bois narxlar oshadi.

2. Tovarni ishlab chiqarish uchun zarur resurslar (ishchi kuchi va xomashyo)

narxlarining oshishi natijasida. Masalan, ishchi kuchi resurslarining narxi, ya’ni

ish haqi oshirilsa, bir tomondan tovarning narxi oshadi (chunki, ish haqi tovarning

tannarxiga kiradi), ikkinchi tomondan esa aholi qo‘lidagi pul massasi oshadi.

Inflatsiyani  jilovlab  turish  juda  mushkul  ish.  Bu  ish  davlatning  eng  asosiy

iqtisodiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Inflatsiyani nazoratdan chiqarib yuborish,

uning o‘sib giperinflatsiyaga aylanishiga olib kelishi mumkin. Giperinflatsiya deb,

narx-navoning haddan tashqari oshishiga aytiladi. Giperinflatsiya paytida narxlar

yiliga 50 baravardan ham ko‘proq ko‘tarilishi kuzatiladi.

1. Mamlakatimizda bir oyda pul necha marta aylanadi deb o‘ylaysiz?

2. Pul muomalasi qonunini Fisher tenglamasi asosida sharhlang.

3. Mamlakatda qancha miqdordagi pul muomalada bo‘lishi kerak?

4. Mamlakatda muomalada bo‘lgan pul miqdoriga qanday omillar ta’sir qiladi?

5. Inflatsiyaning tub mohiyati nimadan iborat?

6. Deflatsiya pulning qadriga qanday ta’sir ko‘rsatadi?

7. Inflatsiyaga olib keluvchi sabablar nimalardan iborat? Misollarda tushuntiring.