Iqtisodiy bilim asoslari

70

IQTISODIY PRAKTIKUM

Bankdan qarz olamiz

Oxirgi  paytlarda  banklarga  bo‘lgan  ishonch  ortib,  ko‘plab  odamlar  o‘z 

omonatlarini  banklarda  saqlashni  xush  ko‘rishmoqda.  Bu  holat  respublikamiz 

iqtisodiyotining barqarorlashib borayotganligidan dalolat beradi. Shunday ekan, har 

bir fuqaro banklar taklif qilayotgan imkoniyatlarni taqqoslay olishi kerak bo‘ladi. 

Turli imkoniyatlar ichidan eng yaxshisini tanlash har bir fuqaroning iqtisodiyotni 

qanchalik yaxshi bilishiga bog‘liq bo‘lib qoladi.

Quyida bank foizlarini hisoblash va ularni taqqoslash bilan shug‘ullanamiz.

Aytaylik,  “Ipoteka”  banki  2013-  yil  dekabr  oyida  mijozlarga  “Shodlik” 

va  “Kafolat”  deb  nomlangan  quyidagi  omonatlarni  saqlash  turlarini  taklif 

qilayotgan bo‘lsin.

“Shodlik” omonat turi: yillik foiz stavkasi 18%, saqlash muddati 8 oy, foiz 

oddiy foizlarda to‘lanadi.

“Kafolat” omonat turi: yillik foiz stavkasi 12%, saqlash muddati 8 oy, foiz 

murakkab foizlar usulida to‘lanadi.

Agar sizning 100000 so‘m pulingiz bo‘lganda, bu ikki omonat turining qaysi 

biridan foydalangan bo‘lar edingiz? Keling, birga mulohaza yuritib ko‘raylik.

“Shodlik”  omonat  turi  har  bir  oyda  18:12=1,5%  miqdorda  oddiy  foiz  

to‘laydi. Demak, formulaga ko‘ra, bankning sakkiz oy uchun to‘laydigan foiz 

miqdori: I = P . r . t = 100000 . 0,015 . 8 = 12000 so‘m.

Sakkiz oydan keyin bank qaytaradigan jami pul miqdori:                          

S = P + I = 100000+12000=112000 so‘mni tashkil qiladi.

“Kafolat” omonat turi har bir oyda 12:12=1% miqdorda murakkab foizlarda, 

ya’ni har oydagi foiz miqdorini omonatingizga qo‘shib, keyingi oyda ko‘paygan 

omonatdan foiz hisoblaydi. Demak, formulaga ko‘ra:

P

8

=P  . (1+r)

8 

=  100000(1+0,01)

8

≈100000 . 1,083=108300 so‘mni tashkil 

qiladi. Demak, bu holatda “Kafolat” omonat turi foydaliroq ekan.

Mirzo Ulug‘bekning davlat rahbari sifatidagi iqtisodiyot 

sohasidagi  eng  ahamiyatli  ishlaridan  biri  bu  1428-  yilgi 

pul islohotidir. Ushbu pul islohoti jarayonida muomalada 

bo‘lgan oltin va kumush pullar fulusiy (misdan zarb qilingan) 

pullarga almashtirilgan. Odamlar ushbu yangi pulni “fulusi 

adliya”, ya’ni “adolatli chaqa” deb nomlashar edi. Bu davrda 

tashqi savdoga ham katta e’tibor berildi. Ko‘p mamlakatlar 

bilan  savdo  aloqalari  o‘rnatildi.  Ulug‘bek  davrida  soliq 

Mirzo Ulug‘bek 

(1394-1449)

siyosati qat’iy tartibga solindi.Soliq solish va yig‘ish ishlari tizimli ravishda yo‘lga 

qo‘yildi. Natijada, anchagina mukammal bo‘lgan soliq tizimi vujudga keldi.

---