Iqtisodiy bilim asoslari

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
Resurslarning  yetishmasligi  oqibatida  bozor  ishtirokchilarining 
manfaatlari o‘zaro to‘qnashadi va ular orasida o‘zaro kurash — raqobat
vujudga keladi. Ma’lumki, har bir sotuvchi ko‘proq tovar sotib, ko‘proq 
foyda  olishdan  manfaatdor  bo‘ladi.  Ularning  bu  manfaatlari  bozorda 
to‘qnashadi  va  sotuvchilar  o‘rtasida  raqobat  yuzaga  keladi.  Ishlab 
chiqaruvchilar  xom  ashyo  va  boshqa  resurslarni  imkoni  boricha  arzon 
http:eduportal.uz

---

117
Raqobat
 —  bozor  ishtirokchilari  manfaatlarining  to‘qnashuvidan 
yuzaga keladigan o‘zaro kurash.
sotib  olishdan  manfaatdor.  Ularning  xaridor  sifatidagi  bu  manfaatlari 
resurslar  bozorida  o‘zaro  to‘qnashadi.  Natijada,  ishlab  chiqaruvchilar 
orasida kurash— raqobat paydo bo‘ladi.
Raqobat  iqtisodiy  faoliyatni  saqlab  qolish  maqsadida  sotuvchi  va 
ishlab chiqaruvchilarning bor imkoniyatlarini ishga solishga, xaridorlarni 
jalb  qilish  uchun  turli  reklamalardan  foydalanishga  undaydi.  Raqobat 
muhitining vujudga kelishi uchun quyidagi shart-sharoitlar bo‘lishi kerak:
—  bozorda ishlab chiqaruvchi firmalar va xaridorlarning ko‘p bo‘lishi;
—  firmalar  muayyan  bir  xil  tovar  ishlab  chiqarishga  ixtisoslashgan 
bo‘lishi;
—  tovarning  bozor  narxiga  hech  qaysi  firmaning  ta’sir  o‘tkaza 
olmaydigan bo‘lishi;
—  boshqa raqobatchi firmalarning bozorga kirishi uchun hech qanaqa 
to‘siqlarning bo‘lmasligi. 
Bozordagi  raqobat  ma’lum  qonun  va  qoidalar  orqali  tartibga  solib 
turiladi. Ushbu maqsadda davlat maxsus qonunlar qabul qiladi, qoidalar 
joriy  qiladi.  O‘rnatilgan  qonun  va  qoidalar  asosida  olib  borilayotgan 
raqobat  —  sog‘lom  raqobat,  o‘rnatilgan  qonun  va  qoidalarga  zid  olib 
borilayotgan raqobat esa g‘irrom raqobat deb yuritiladi.
Bozorda  raqobatchi  o‘z  raqibini  yengish  uchun  turli  usullardan 
foydalanadi.  Narx  vositasidagi  raqobat  raqobatchilikning  eng  asosiy 
turidir.  Bunda  bitta  firma  o‘z  mahsulotiga  ikkinchi  firmaga  nisbatan 
pastroq narx belgilash bilan shu mahsulotga ega boshqa firmalardan ko‘ra 
ko‘proq mahsulot sotishga intiladi. Narx vositasisiz raqobatda esa firma 
mahsulot  sifatini  yaxshilash,  chiroyliroq  qadoqlash,  kuchliroq  reklama 
qilish va shu kabi narx bilan bog‘liq bo‘lmagan vositalar orqali bozorning 
boshqa qatnashchilari bilan raqobatlashadi.