«iqtisod moliya»

Ishontirish yoki suggestiya — shaxsning boshqa odamlar yoki guruh ta’siriga beixtiyor berilishi bo‘lib, bunda odam o‘z qarashlari yoki fikrining o‘zgarganini sezmay ham qoladi.

Ijtimoiy birdamlik tushunchasi ijtimoiy munosabatlar tizimida mu-him o‘rin tutadi. Chunki birdamlik – bu ko‘pgina ma’naviy omillar majmuasidan tashkil topgan sotsiologik kategoriya bo‘lib, u ijtimoiy hayotda faoliyat ko‘rsatayotgan insonlarning ijtimoiy taraqqiyot masa-lalarini hal qilishlaridagi hamkorligining ko‘rinishidir. Shuni ta’kidlab o‘tish joizki, sotsiologiya faniga ijtimoiy jipslashuvni bildiradigan tushun-cha sifatida bu ibora birinchi bo‘lib O.Kont kiritgan edi. Bu muammoga ko‘pgina mutafakkirlar o‘z e’tiborlarini qaratganlar. Ayniqsa, E.Dyurk-geym, G.Spenserlar bu muammoni chuqur tahlil qilganlar. Lekin ular o‘z tadqiqotlarini turli xil yo‘nalishlarda olib bordilar. E.Dyurkgeymning fikri-cha, ijtimoiy birdamlik bu axloqiy tamoyil va oliy universal qadriyat bo‘-lib, u jamiyatning har bir a’zosi tomonidan tan olinadi. O.Kont va G.Spen-serlarning tadqiqotlarida ijtimoiy hamjihatlikning asosini iqtisodiy manfa-atlar tashkil qilishi markaziy o‘rin egallaydi. G.Spenser o‘zining birdam-lik ta’limotida majburiy va ko‘ngilli hamjihatlikni ko‘rsatadi. Uning fikri-cha, kishilik jamiyati o‘zining rivojlanish yo‘lida ikki davrga – harbiy va sanoat davrlariga bo‘linadi. Harbiy turdagi jamiyat iyerarxik tartibi va kuchli markazlashgan nazorati bilan xarakterlanadi. Sanoat turidagi jami-yat esa osoyishta ijtimoiy hamkorlikning erkin shakllarini ifoda etadi. Muammoni ikkita jihatga ajratib tahlil qilishni E.Dyurkgeymning ilmiy faoliyatida ham ko‘rish mumkin. Yuqorida e’tirof etilganidek, u o‘z ta’li-motida hamjihatlikning mexanik va organik turlarini ajratadi.

Sotsiologiyada begonalashuv muammosi muhim masalalardan hisob-lanadi. Zamonaviy jamiyat hayotida begonalashuvning quyidagi turlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:

1) iqtisodiy; 2) siyosiy; 3) madaniy; 4) ijtimoiy; 5) psixologik. Ushbu begonalashuv turlari o‘zlarining ma’lum bir shakllariga egadirlar. Masalan, iqtisodiy begonalashuv uchta shaklga ega:

a) faoliyatdan begonalashuv;

b) faoliyat boshqaruvidan begonalashuv;

v) faoliyat natijalaridan begonalashuv.

Siyosiy begonalashuv siyosiy hokimiyatdan begonalashishdir; madaniy begonalashuv madaniyatdan va ma’naviyatdan begonalashish bo‘lsa, ijti-moiy begonalashuv muloqotdan, insonlarning bir-biridan uzoqlashishi; psixologik begonalashuv odamning o‘z-o‘zidan begonalashishidan iborat bo‘ladi.

Begonalashuv jarayoni va tanazzul bir-biriga bog‘liq hodisalardir Agar jamiyatda ishlab chiqarish sur’atlari keskin pasaysa, xo‘jalik aloqalari uzil-sa, pulning qadri tushib ketib, narxlar tez sur’atda oshib ketsa, boshqaruv tuzilmalari izdan chiqsa va siyosiy tangliklar vujudga kelsa, bir jamiyatning hamma sohalari tanazzulga uchragan, degan fikrga kelishimiz mumkin.