«iqtisod-moliya»

Лаффер эгри чизиғи 
М 
0 
М 
Корхона олинган фойдани қандай қилиб бўлса ҳам, солиқдан 
«қочиш», уни яшириб қолиш йўлларини қидира бошлайди, ишлаб 
чиқариш ва инвестициялар ҳажми қисқаради.
Шундай қилиб, тадбиркорлик фаолиятини жонлантириш вази-
фасини солиқ юкини енгиллаштирилиши орқали ҳал қилиш лозим. 
Солиққа тортиш ставкасининг пасайтирилиши ишлаб чиқариш-
нинг ўсишига, ўз навбатида, келажакда солиқ тушумларининг вақ-
тинчалик камайишини компенсация қилинишига олиб келади.
Солиқларнинг ҳаддан зиёд оғир бўлмаслиги солиқ тизими 
асосий тамойилларидан биридир. Бу ерда гап аслида, солиқ фаолия-
тининг у ёки бу турини рағбатлантириш ёки рағбатлантирмаслиги 
тўғрисида кетаяпти. Агар солиқ оғир бўлиб, у ёки бу фаолиятининг 
ривожланишига кескин тўсқинлик қилса, у ҳолда бундай солиқни 
ҳаддан зиёд оғир, деб қабул қилиш мумкин ва аксинча.
Солиқларнинг ҳаддан зиёд оғирлик даражасини фақат солиқ 
тўловчиларгина эмас, балки бу нарсани мамлакатимиз доирасида 
солиқ сиёсатини ишлаб чиқувчилар ва ҳаётга татбиқ этувчилар ҳам 
аниқ идрок этмоқлари керак. Чунки солиқларнинг ҳаддан зиёд оғир 
эканлиги муваффақиятли солиқ сиёсатини юргазилаётганлигидан 
далолат бермайди ва бундай солиқ сиёсати юргизиш билан кўзлан-
ган мақсадларга эришиб бўлмайди.
Демак, молия сиёсатини иқтисодиётга татбиқ этишда бир неча 
умумий ва алоҳида тамойилларга эътибор бериш муҳимдир.
Жумладан: 
 иқтисодий қонунларнинг мавжудлиги ва уларнинг доимо ҳа-
ракатда бўлишини эътиборга олиш; 
Со
ли³
ту
ш
ум
ла
рин
ин
г 
м
ак
сим
ал
да
ра
жас
и 

---

107 
 муайян тарихий шароитларни ҳисобга олган ҳолда чора-тад-
бирларни ишлаб чиқиш; 
 молия соҳасидаги маҳаллий ва хориж тажрибаларини уйғун-
ликда олиб боришни таъминлаш; 
 молия тизимининг барча бўғинларида даромад ва харажатлар-
ни мувозанатлаштириш; 
 бюджетдаги даромадларнинг харажатлардан юқорилигини 
таъминлаш мақсадида молиявий захираларни ташкил қилиш; 
 жамиятда молия тизимининг самарали тузилишини таъминлаш; 
 молия механизмининг қурилиши мақсадга мувофиқлигини 
таъминлаш; 
 молия ресурсларини муҳим ижтимоий-иқтисодий ривожлан-
тиришга йўналтириш мақсадида концентрациялаш; 
 молия ресурсларини давлат ихтиёрида шакллантиришни ошириш; 
 пул-кредит сиёсати билан молия-бюджет сиёсатини мувофиқ-
лаштириш.
Хулоса қилиб айтганда, 2000 йилнинг 14 декабрида Ўзбекис-
тон Республикасининг «Бюджет тизими тўғрисида»ги Қонуннинг
қабул қилиниши бюджет соҳасини ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкам-
лашга муҳим босқич бўлди. Республикамизда Ўзбекистон Респуб-
ликаси Конституциясининг қабул қилиниши билан мамлакатимиз мо-
лия ва бюджет сиёсатининг ҳуқуқий асослари белгиланди, молия ва 
бюджет тизими ривожининг келгуси йўналишлари кўрсатиб берилди. 
Мамлакатимиз иқтисодиётини бозор иқтисодиёти йўналишида 
илдам ривожланишида, мустақилликнинг дастлабки йилларидан бош-
лаб олиб борилаётган ўзига хос молия ва бюджет сиёсатининг роли 
каттадир. Ҳозирда унинг ижобий натижалари аниқ кўзга ташланмоқда.