İQTİsadiyyat” fənni üzrə proqram I

Rəyçilər: Asəf Mirzə oğlu Ağayev
Azərbaycan Memarlıqvə İnşaat Unuiversitetinun
“İqtisadi nəzəriyyə və marketinq”
kafedrasının müdiri,dosent, i.e.n.


Səkinə Abdurəhim qızıHacıyeva
Azərbaycan Turizm və MenecmentUniver­si­te­ti­nin
“İqtisadiyyat” kafedrasının dosenti i.ü.f.d.


©ATMU, 2020

İZAHAT VƏRƏQƏSİ

Müasir dövrdə cəmiyyətin həyatı çoxsaylı iqtisadi hadisə və pros­eslərlə zəngindir. Bu hadisə və proseslər çox qarı­şıq, ey­ni za­ma­n­da bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəli formada fəaliyyət gös­tərir­. Mü­va­fiq hadisə və prosesləri mü­şahidə etmək, onların gö­rünən və gö­rün­­m­ə­yən tərəflərini müəyyənləşdirmək, mühüm ha­di­sələri tə­sa­dü­fi, keçi­ci hadisələrdən fərq­lən­dirmək iqtisad el­mi­nin başlıca və­zi­fə­lə­rindəndir. Əsası XVIII əsrdən başlamış iq­ti­sad elmi bütün iqtisadi bi­lik­ləri əhatə edən vahid bir elm sa­həsi ki­mi fəaliyyət göstər­mişdir. Bu el­min tədri­sinə XIX əsrin əv­vəl­lərindən, xüsusilə onun ikinci y­a­rı­­sından başlan­mışdır. XIX əs­rin ikinci yarısından başlayaraq XX əsr­də də davam edən iq­ti­­sadi, texniki və mədəni yüksəliş iqtisad el­mi­nin təs­ni­fatına, ay­rı-ayrı elm sahələrinə bölünməsinə səbəb ol­muş­dur. Bu döv­r­də iq­ti­sadiyyatda əmək bölgüsünün, ixtisas­laş­ma­nın geniş­lən­mə­si, baş ver­miş iqtisadi proseslər daha mürəkkəb xa­rak­ter al­mışdır.

İqtisadiyyat bütün səviyyələr və sistemlər baxımından ümu­mi prin­sip­lərə,qanunauyğunluqlara malikdir. Lakin, bu heç də dün­ya, re­gio­nal, milli və ayrı-ayrı təsərrüfat subyektlərinin iq­tisad­iy­yat­la­rı­nın özünəməxsus xüsu­siy­yət­lərini inkar etmir. Çünki, iqtisadiyyatın məq­səd və funk­siyaları göstərilən çə­r­çi­və­lərdə reallaşa bilər ki, bu da iqtisadi məzmun kəsb edən mə­sə­lələrin öyrənilməsində prin­sipial əhə­miyyət kəsb etməkdədir.
İqtisadiyyatın təməl prinsiplərini təşkil edən, isteh­sal, böl­gü, m­übadilə və istehlak proseslərində milyon­larla isteh­salçıla­rın və is­teh­lakçıların maraqları reallaşır. Bu müna­si­bətlərin iştirakçıları bü­töv­lükdə cəmiy­yətdə istehsal, xid­mət, idarəetmə, elm, təhsil, mə­də­niy­yət və s. sahələrdə fəa­liyyət gös­tərən in­san­­lardır. Bütün bu sub­yekt­lər arasında baş verən iqtisadi mü­na­­sibətlərin və onların inkişaf qa­nunauyğun­luqları­nın araş­dı­rıl­ma­sı və aşkar edil­məsi isə iqtisad el­minin mühüm funk­si­ya­la­rın­dan biridir.
Cəmiyyətin inkişafı prosesinin xarakterinə uyğun olaraq iq­ti­sa­di məzmuna malik olan məsələlərin həllinə adekvat ya­naş­malar for­malaşır. Əsasən keyfiyyət dəyişikliyi kimi xarak­te­ri­zə olunan mü­­vafiq proseslər bilavasitə iqtisadi düşüncə tər­zi­nin və prob­lem­lə­rin həlli yollarının fərqliliyini şərtləndirir. Son il­lər ərzində Azər­bay­­can iqtisadiyyatının da ciddi kəmiyyət və key­fiyyət də­yişi­k­lik­lə­ri­nə məruz qalması, habelə ölkə iq­ti­sa­diy­ya­tında müxtəlif sə­viy­yə­lər­də inteqrasiya proseslərinin geniş vüs­ət alması müşahidə olun­maq­dadır. Bu isə iqtisadi ida­rəet­mə­nin effektivliyi­nin artırılması ba­xı­mından yalnız yeni va­si­tə­lə­rin deyil, eyni zamanda yeni iqtisadi dün­ya­görüşünün for­ma­laş­dırılmasını və elmi bilgilərinəldə olun­ma­sı­nı bir daha ak­tu­al­­laş­dırır. Bu dəyişən iqtisadi şəraitə uyğun olaraq ix­tisaslı kadrların hazırlan­ma­sın­da özünü daha qabarıq gös­tər­mək­də­dir. Ona görə də, “İqtisadiyyat” fənni qarşısında bakalavrlara iq­ti­sad elminin ümumi anlayışlarının öyrədilməsi, iqtisad elmi sis­te­mi­nin formalaşması, iqtisad elminin digər elmlərlə qarşılıqlı əla­qəsi, iq­tisadi sis­temlərin təsnifatı, fundamental iqtisadi nəzəriyyələr, müa­sir dövrdə dünya iqtisadiy­yatın­da yeni iqtisadi qaydaların for­ma­laşması, iqtisad elminin predmeti haqqında təsəvvürlərin tarixi in­kişafı, iqtisad elminin əsas inkişafı is­ti­qa­mət­lə­ri, müasir iqtisad el­mi­nin predmeti, iqtisad elminin metodları, əsas iq­tisadi ka­te­qo­ri­ya­lar, mübadilə me­xa­­­nizminin əsasları, bazarın fuk­si­yaları, mübadilə pro­sesində tələb, təklif və qiymət, bazarın marj­i­nal analizi, pul ba­za­rı, pul təklifi və pula tələbat, kapital və kapital ba­zarı, əməyə tə­lə­bat və əməyin təklifi, bazarda rəqabətin yaran­ma­sı şərtləri,in­hi­sar­çı rə­qabət modeli, tam inhisar modeli,tam in­hi­sar­çı­lıq şə­ra­i­tinin xü­su­siy­yətləri, əhalinin gəlirlərinin formalaşması, is­teh­­la­kı və yığımı, in­ves­tisiya qoyuluşları, iqtisadiyyatın makro­sə­viy­­yədə təhlili, bey­nəl­xalq iqtisadi münasibətlər sistemindəöl­kə iqti­sadiyyatının mövcud əla­qələrivə s. bu kimi mühüm mə­sə­lələr haq­qında bilgilərin çatdı­rıl­­m­ası kimi mühüm vəzifələr mü­əyyən edil­mişdir.