Iplarni oxorlash jarayonida chiqindi nuqsonlari va ularni kamaytirish yóllari oxorlash jarayonning unumdorligi

V= D_vn_v=const(8)

Tаndаipining to’quv g’аltаgigа o’rаlishi dаvоmidа o’rаmаning diаmеtri кo’pаyib bоrаdi. Ipning chiziqli tеzligi quyidаgichа bo’lаdi:
V =D_ipn_Q(9)
bunda:
D_ip - to’quv g’аltаgidаgi o’rаmаsining diаmеtri;
n_n – g’аltаkning аylаnishlаri sоni.
Оxоrlаsh tеzligi оhоrlаsh mаshinаsining quritish qоbiliyatigа bоg’liq bo’lib, u quyidаgi 10- formula bilan аniqlаnаdi:
V_shl = m/min; (10)
bunda:
Q - quritish qоbiliyati, кg/sоаt;
n_ip - tаndа iplаrining sоni;
T_ip - ipning chiziqli zichligi, tекs;
а - siqish dаrаjаsi.
Оxоrlаsh mаshinаsining unumdоrligi.

А_h = V60T_ip n_ip 10^-6 FVК ,кg/sоаt;(11)
bunda:

V - оxоrlаsh tеzligi, m/min;
T_ip - ipning chiziqli zichligi, tекs;
n_ip - to’quv g’аltаgidаgi tаndа iplаrining sоni.
Оxоrlаsh jаrаyonidаgi quyidagi nuqsоnlаr bo’ladi: o’rаmа shакlini buzilishi, o’rаmа zichligini buzilishi, оxоr miqdоrini nоmuvоfiqligi, rаngli iplаrni chаlкаshishi, iflоs vа zаngli dоg’lаr.
Оxоrlаsh jаrаyonidаgi chiqindilаrguruhdаgi tаndа g’аltакlаrining sоni vа tаndа g’аltаgidаgi ipning muvоfiq uzunligigа bоg’liq bo’lib quyidаgi 12- fоrmulа bilаn аniqlаnаdi:

U_sh = (12)

bunda:

l₁ - guruh iplаrini tахtlаsh vаqtidа qоlgаn еlimlаngаn qоldiqlаr (30-40 m);
l₂-tаndа g’аltаgidаоrtib qоlgаn оxоrlаnmаgаn uchlаr (20-50m);
К_t.q’- guruhdаgi tаndа g’аltакlаrining sоni;
L_t.q’ - tаndа g’аltаgidаgi ipning muvоfiq uzunligi, m;
Chiqindi miqdоri ishchining mаlакаsi, mаshinаning tехniк sоzligigа, оxоr sifаti vа bоshqаlаrgа bоg’liq [41].
Tanda iplarini ohorlash to’quvchilik texnologiyasining eng ma’suliyatli jarayoni hisoblanadi ohorlangan tanda iplarning sifati to’quv dastgohining unumdorligiga, iplar uzilishiga va to’qima sifatiga ta’sir etadi. Quyida iplarni ohorlash jarayonida hosil bo’ladigan nuqsonlar, ularning kelib chiqish sabablari va bartaraf etish usullari keltirilgan:
Kam oxorlangan tanda iplari: bu nuqson oxorning konsentratsiyasi kamayib ketganda, tog’oraga ohor o’z vaqtida yetkazib berilmaganda yoki siquvchi vallarning qisish kuchi ortganda hosil bo’ladi. Bunday tanda iplarining oxorlanish miqdori kam, yumshoq bo’ladi va oxor maydonidan o’tganda ko’p tuklar qoldiradi. To’quvchilikda titilib ketish natijasida bunday iplar ko’p uziladi. Bu nuqsonning oldini olish uchun ohorni aniq tarkibi bo’yicha tayyorlash, uni o’z vaqtida tog’oraga yetkazib berish, siquvchi vallarning holatini nazorat qilib turish kerak.
Ortiqcha oxorlangan tanda iplari: nuqson ohorning konsentratsiyasi yuqori bo’lganda, siqish miqdori yetarli bo’lmaganda, tanda iplari ohorga ko’proq botirilganda yoki tog’oraga ohor bir tekis yetkazib berilmaganda hosil bo’ladi. Bunday iplarning ohorlanish miqdori ortiqcha va qattiq bo’lib, egilmaydi. To’quv dastgohida ohor to’kilib ketadi. Bunday iplar lamel, gula va tig’larni tez ishdan chiqaradi, natijada, uzilish ko’payadi. Bu nuqsonning oldini olish maqsadida kam ohorlangan iplar kamchiligini bartaraf etishda bajariladigan amallar qo’llaniladi.
Notekis oxorlanish tog’oradagi oxor sathi va harorati keskin o’zgarib ketishi natijasida hosil bo’ladi. Bu nuqson to’quv dastgohida iplarning uzilishi ortib ketishiga sabab bo’ladi.Nuqsonning oldini olish uchun oxor sathi va harorati rostlagichlarining to’g’ri ishlashini nazorat qilish lozim.
Kam quritilgan tanda iplari: nuqson quritish barabanlarining yoki qurituvchi havoning harorati pasayib va ohorlash tezligi ko’payib ketganda hosil bo’ladi. Iplar namroq bo’lgani sababli to’quv g’altagida bir-biriga yopishib qoladi, natijada, ularning uzilishi ko’payadi. Bu nuqsonning oldini olish uchun barabanlardagi bug’ bosimi va ohorlash tezligii nazorat qilib turish kerak.
Ortiqcha quritilgan tanda iplari:nuqson ohorlash tezligi juda kam bo’lganda, ohorlash jarayonida mashina ko’p to’xtab bug’ bekitilmaganda hamda quritish barabanlari yoki havoning harorati yuqori bo’lganda hosil bo’ladi.Bunday iplarning egiluvchanligi kam bo’ladi, ular mo’rt bo’lib to’quvchilik jarayonida ko’p uziladi. Bu nuqsonning oldini olish uchun ohorlash tezligi yetarli bo’lishi, barabandagi bug’ bosimi ortib ketmasligini nazorat qilish va mashina uzoq vaqt to’xtaganda bug’ni bekitish kerak.
To’liq yopishgan iplar: nuqson iplar tog’orada qolib, ustki siquvchi vallar ko’tarilgan holda mashina ko’p to’xtab turganda hosil bo’ladi. Bu esa dastgohda ko’plab tanda iplari uzilishiga olib keladi.
Chaplangan iplar: siqilgan tanda iplariga oxor tomchilari tomishi natijasida paydo bo’ladi. Tomchilasrning qotib qolshi natijasida mashinaning oxor maydonida ajratuvchi chiviqlardan o’tayotganda uziladi.Nuqsonning oldini olish uchun oxorlash mashinasini ozoda tutish, oxor sathidagi ko’pikni tezda olib tashlash va uning qaynashiga yo’l qo’ymaslik zarur.
Chalkashgan va yo’qolgan iplar. Bu nuqson o’z vaqtida yoki yetarli qo’yilmaganligi hamda iplarni ohorlash mashinasining tarog’idan notekis o’tkazilganligi sababli yuzaga keladi.Natijada, to’quv dastgohida ba’zi iplarning salqi bo’lishi yoki tortilishi, ularning chalkashishi sodir etiladi.Bularning oldini olish uchun iplarni taroqdan to’g’rilab, naxlarni esa faqat g’altakni o’rash boshlanayotganda o’tkazish kerak.Iplarni to’quv g’altagida noto’g’ri o’ralishi. Bu nuqson zichlovchi valik o’ramga bir tekis tegmasligi, zichlovchi valikning uzunligi to’quv g’altagining uzunligiga mos kelmasligi yoki taroqning eni to’quv g’altagiga nisbatan noto’g’ri o’rnatilganligi natijasida hosil bo’ladi. Oqibatda, to’quv dastgohida ba’zi iplar salqi yoki ortiqcha tarang bo’lib qoladi. Bunday nuqsonga yo’l qo’ymaslik uchun zichlovchi valning uzunligini to’g’ri tanlash, uni o’ramga to’g’ri qisilishini nazorat qilish va taroqni to’quv g’altagiga nisbatan to’g’ri o’rnatish lozim.
Yumshoq o’ralgan tanda iplari: to’quv g’altagiga o’ralayotgan iplar yetarli darajada zichlanmasligi bu kamchilikka olib keladi va iplarning pastki qatlamlarga botib ketishi natijasida uzilishiga sabab bo’ladi.Iflos va zang dog’lar. Bu nuqson mashina toza bo’lmasligi oqibatida kelib chiqadi.
Ortiqcha cho’zilgan tanda iplar: tenglashtiruvchi mexanizmlar noto’g’ri ishlashi tufayli yoki tanda g’altaklarini ortiqcha tormozlanishi natijasidadir.