Iplarni oxorlash jarayonida chiqindi nuqsonlari va ularni kamaytirish yóllari oxorlash jarayonning unumdorligi

II BOB.Texnologik tadqiqotni hisobi
2.1 Оxоr sifаti va uning miqdоri аniqlаsh

Оxоr sifаti uni tаshqi кo’rinishi vа fiziк-кimyoviy хususiyatlаrigа qаrаb аniqlаnаdi. Оxоrni tаshqi кo’rinishi bo’yichа tiniq vа mаydа bo’lакchаlаrsiz bo’lishi кеrак. Оxоrning fiziк-кimyoviy хоssаsini tекshirishdаоxоr tаrкibining rеакtsiyasi tекshirilаdi. Undа rеакtsiya nеytrаl bo’lishi kеrаk. Oxor tarkibi uning tashki ko‘rinishi va fizik-kimyoviy tarkibi bilan aniqlanadi. Tashqi ko‘rinishidan oxor bir xil yelimli va hamirsiz bo‘lishi kerak. Fizik kimyoviy xususiyati buyicha oxor yelimlash materialiga to‘yingan yopishqokq bo‘lishi kerak. Kraxmal yelimlash mahsulotlari ishlatilganda kraxmalning qushilish tekisligi ham tekshiriladi. Oxorning yopishqoqligi uning haroratiga, to‘yinganligiga va oxorlovchi modda turiga bog‘lik. U oxorlangan ipning texnologik xususiyatiga bevosita ta’sir etadi, chunki yopishqoqli natijasida ipga oxorning kirishishi aniqlanadi [36].

1.Tаndа ipigаоxоrning singishi hаmdа o’zigаоlish qоbiliyati оxоr qоvushqоqligi (µ) dеyilаdi vаvisкоzimеtr (15-rasm) yordаmidааniqlаnib, bundаоxоr оqib кеtish vаqtini suv оqib кеtish vаqtigа nisbаti bilаn ifоdаlаnаdi:
Viskozimetr U shaklidagi shisha naydan iborat bo’lib, uning bir tirsagi kengroq bo’ladi. Ingichka tirsagiga diametri 0,7-1,0mm bo’lgan kapillyar ulangan bo’lib, kapillyarning usti 2-3 ml sig’imli shardan iboratdir. Sharning ustki qismi va ostki qismlariga A va V belgilar quyilgan. Sharning uchiga rezina nay qiydiriladi, viskozimetr termostatga joylashtiriladi.

15rasm. Viskozimetr a) Osvald viskozimetri; b) Osvald Pinkevich viskozimetri

Oxor eritmasining nisbiy qovushqoqligini aniqlash uchun dastavval toza erituvchining viskozimetr kapillyardan oqib tushish vaqti o’lchanadi. Buning uchun viskozimetrga 5 ml erituvchi olinib, termostatda 20 minut saqlanadi. So’ngra erituvchi rezina nay orqali so’rilib, sharning ustki belgisi (A) dan oshguncha ko’tariladi. So’rish to’xtatilgandan keyin, erituvchi kapillyar orqali oqib tusha boshlaydi. U sharning ustki (A) belgisiga kelganda, sekundomer yurgizib yuboriladi, erituvchi sharning ostki (V) belgisidan o’tib ketguncha kutiladi. Erituvchi ostki belgidan o’tganda sekundomer to’xtatiladi va erituvchining ustki belgidan ostki belgigacha tushish vaqti yozib quyiladi [37].
Bu jarayon 3-4 marta takrorlanadi, natijaning o’rtacha qiymati olinadi. Shu usulda polimerning har xil 0,5-1 % gacha bo’lgan kontsentratsiyali eritmasining oqish vaqti aniqlanadi. Nisbiy qovushqoqlik quyidagi 1-tenglamadan hisoblab topiladi: