Ip va xomaki mahsulotlarning chiziqiy zichligi

Birliklar nomi	Belgilanishi
SI birliklariga nisbati
Teks	teks	1 teks=1 g/km=1 mg/m
Milliteks	mteks	1 mteks =1 mg/km = 0,001 mg/m
Detsiteks	dteks	1 dteks =1 dg/km = 0,1 mg/m
Kiloteks	kteks	1 kteks =1 kg/km =1000 mg/m

Chiziqiy zichlikni son bilan ifodalanadi va undan so’ng o’lchov birligi keltiriladi.

Masalan: 100 mteks, 60 dteks, 20 teks, 15 kteks.
Asosiy nominal chiziqiy zichliklar qatori:

4,2	14,0	34,0	125,0
5,0	15,4	36,0	140,0
5,9	16,5	38,0	160,0
6,7	18,5	42,0	200,0
7,5	20,0	46,0	220,0
8,5	21,0	50,0	250,0
9,0	22,0	56,0	290,0
10,0	25,0	60,0	320,0
10,8	26,0	72,0	500,0
11,0	27,0	84,0	600,0
11,8	28,0	100,0	800,0
13,0	29,0	110,0	1000,0

Nominal chiziqiy zichlikning aniq qiymatlari asosiy qatordan tanlab olinadi yoki keltirilgan qiymatlarni 10,100 yoki 1000 ga ko’paytirish orqali hisoblanadi.
Yangi assortimentdagi maxsulot ishlab chiqarrishda qoida bo’yicha asosiy nominal chiziqli zichliklar qatoridan foydalaniladi.
Ishlab chiqaruvchi va iste'molchining kelishuviga binoan boshqa nominal chiziqli zichlikdagi iplarni ishlab chiqarishga ruxsat beriladi.
Chiziqli zichlik 5-jadvalga muvofiq aniqlanadi va yaxlitlanadi.

Chiziqiy zichlikning takroriy va ulushli o’lchov birliklarining belgilanishi

5- jadval

Chiziqiy zichlik	Hisoblash aniqligi	Yaxlitlash aniqligi
1gacha	0,0001 gacha	0,001 gacha
1 » 10	0,001 gacha	0,01 gacha
» 10 » 100	0,01 gacha	0,1 gacha
» 100 » 1000	0,1 gacha	1 gacha
» 1000	1 gacha	10 gacha

Agar mahsulot uchun texnik talablarni belgilaydigan standartlarda yoki texnik shartlarda nazarda tutilgan bo'lsa, jadvalda ko'rsatilgan belgilarga nisbatan ko'p sonli belgilar bilan xisoblash va yaxlitlash aniqligini amalga oshirishga ruxsat beriladi.
Hisoblashda yaxlitlashning quyidagi qoidalari qo'llaniladi: agar raqamni yaxlitlashda tashlanadigan raqam beshdan ortiq bo'lsa, unda oxirgi saqlangan raqam bittaga ko'payadi; agar raqamni yaxlitlash paytida o'chirilgan raqam beshdan kam bo'lsa, oxirgi saqlangan raqam o'zgarishsiz qoladi; agar raqamni yaxlitlashda o'chirilgan raqam besh bo'lsa, oxirgi saqlangan raqam, agar u toq bo'lsa yoki bitta yoki nolga teng bo'lsa, o'zgarishsiz qoldiriladi.
Tekst birliklarida chiziqli zichlikni aniqlashga misollar
1-misol. Kalava ipning uzunligi 100 m, vazni - 0,233 g; ipning chiziqli zichligi T nechaga teng:

2-misol. Pasmadagi ipning uzunligi– 100 m, massasi – 2,50 g; ipning chiziqli zichligi T nechaga teng:

3-misol. G’altakdagi pilikning uzunligi – 10 m, massasi – 10,35 g pilikning; chiziqli zichligi T nechaga teng:

4-misol. 1 m tolali qatlamning og’irligi 402 g; chiziqli zichligi T nechaga teng:

5-misol. 2650 ta toladan iborat 10mm li tolalar massasi 5 mg; tolaning chiziqiy zichligi T nechaga teng:



Hisobot rejasi:

1. 
   Ip va yarim tayyor maxsulotlarning chiziqiy zichliklari o’chov birliklarini yozing.
   
2. 
   Masalani eching.
   

Masala
1.Quyidagi keltirilgan ma’lumotlar asosida ipning metrik nomerini toping:

Ipning uzunligi,m	1000	500	100	100	100	100	200	200
Ipning massasi, g	10	10	2,5	1,852	1,538	4,67	8,333	4,167

3. 
   Quyidagi keltirilgan ma’lumotlar asosida ipning teks(g/km) dagi chiziqiy zichligini toping
   

Ipning uzunligi,m	1000	500	100	100	100	100	200	200
Ipning massasi, g	10	10	2,5	1,852	1,538	4,67	8,333	4,167