Investitsiya qoplanish mudati Reja: Investitsiya jarayonining mazmun-mohiyati. Investitsiyalash maqsadlari va yo`nalishlari

qonun hujjatlariga muvofiq boshqa boyliklar.

Investitsiyalash maqsadlari ma`lum ijtimoiy-iqtisodiy maqsadlarga yo`naltirilgan, texnik-iqtisodiy, biznes-boshqaruv, marketing va ishlab chiqarish rejalari kabi jihatlarga asoslangan, turli moliyaviy manbalar mablag`lari ishtiroki nazarda tutilgan kompleks hujjatlar asosida shakllantiriladigan investitsiya loyihalari orqali amalga oshiriladi.

G`arb adabiyotida<sup>3</sup> investitsiyalashning eng keng tarqalgan to`rt maqsadi keltiriladi: joriy daromadni ko`paytirish; kelgusida yirik xarajatalar uchun mablag` jamg`arish; pensiya fondlarida mablag` to`plash; daromadlarni soliqqa tortishdan himoyalash.

Keltirilgan ro`yxatda investitsiyalash maqsadlarida manfaatlar ustuvorligi yaqqol va shu sababli uni sharhlashga zarurat yo`q, deb hisoblaymiz.

Umuman olganda, investitsiyalash maqsadlarini to`rt guruhga ajratish mumkin:

• 
  yangi ishlab chiqarish yoki xizmat ko`rsatishni tashkil etish;
  
• 
  ishlab chiqarishni yoki xizmat ko`rsatishini kengaytirish;
  
• 
  ishlab chiqarish samaradorligini oshirish;
  
• 
  davlat tashkilotlari talabini qondirish, ularni mahsulot va xizmatlar bilan ta`minlash.
  

Bundan ko`rinadiki, investitsiyalash maqsadlari turlicha bo`lib, ular, oxir-oqibatda, mamlakat iqtisodiyoti taraqqiyotini ta`minlash imkonini beradi.

Investitsiya resurslarining taqchilligi sharoitida ustuvor yo`nalishga ega bo`lgan loyihalar qishloq xo`jaligi va sanoat tarmoqlarida, ijtimoiy sohalarda (fan, sog`liqni saqlash, madaniyat, maorif va h. k.) ishlab chiqilishi lozim.

Investitsiya faoliyati sub`ektlari investitsiya sohasida faoliyat ko`rsatib, bu yerda ular tomonidan investitsiyalar amalga oshiriladi. Investitsiya sohasi tarkibiga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  kapital qurilish sohasi (bu soha buyurtmachi-investorlar, pudratchilar, loyihalashtiruvchilar, uskuna etkazib beruvchilar va boshqa tegishli tashkilotlar faoliyatini birlashtiradi);
  
• 
  innovatsiya sohasi (ilmiy-texnik va intellektual salohiyat amalga oshiriladi);
  
• 
  moliya kapitali muomalasi sohasi (qimmatli qog`ozlar va boshq.);
  
• 
  investitsiya faoliyati sub`ektlarining mulkiy huquqlarini amalga oshirish sohasi.
  

Investitsiya loyihalarining ishlab chiqilishi turli tarmoqlarda olib borilishi mumkin. Masalan:

1. Aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta`minlashda agrosanoat ishlab chiqarishini barqarorlashtirish va oziq-ovqat resurslarini ko`paytirish kabi investitsiya loyihalari ishlab chiqilishi mumkin. Bu loyihalar don xo`jaligini rivojlantirish va takomillashtirishga, chorva mollari mahsulotlarini ishlab chiqarishni oshirishga qaratilgan bo`lishi, shuningdek, qishloq xo`jaligi mahsulotlarini qayta ishlashda, sotishda, saqlashda yo`qotishlarni kamaytirishga yo`naltirilgan bo`lishi lozim.

2. Mashinasozlik sohasida ishlab chiqilgan va amalga oshiriladigan investitsiya loyihalari energiyani kam sarf qiluvchi mashina va uskunalar bilan ta`minlashga qaratilgan bo`lishi kerak.

3. Qurilish sanoatida investitsiya loyihalari, asosan, yakka tartibdagi va umumiy qurilish uchun kerak bo`lgan sifatli va arzon qurilish materiallari bilan bozorni to`ldirish, sanoat qurilish materiallari korxonalarini kam energiya sarf qiluvchi texnologiyalar bilan ta`minlash va qayta qurollantirish, xom ashyo bazasini rivojlantirish bilan bog`liq bo`ladi.

4. Aloqa va informatika tarmog`idagi korxonalarda loyihalar, ko`pincha, uni texnik qayta qurollantirish va elektr aloqa tarmog`ini ta`mirlash, yangi xizmat aloqalarini kengaytirish bilan bog`liq bo`ladi.

5. Kimyo sanoatidagi investitsiya loyihalari sanoatdagi raqobatbardosh yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish va ularni sotish bilan bog`liq bo`ladi.

6. O`rmon kompleksidagi investitsiya loyihalarini amalga oshirishda yog`ochni qayta ishlovchi korxonalarni yangi texnologiyalar bilan ta`minlash hisobiga ularning ish unumini oshirish, o`rmon xo`jaligining ishlab chiqarish tarmog`ini takomillashtirish va ekologiyaga ta`sir etuvchi chiqindilarni pasaytirishdan iborat.

7. Ekologiya tarmog`idagi loyihalar sanoat va qishloq xo`jaligi korxonalarining hozirgi va keyingi faoliyatlarini, ularning mulk shakllarini hisobga olgan holda, me`yor va qoidalar asosida ekologik vaziyatni yaxshilashga yo`naltirilgan bo`lishi kerak.