Investitsiya harakatini moliyalashtirish yo’llari va usullari Reja

Investitsiya harakatini moliyalashtirish yo’llari va usullari

Reja:

Kirish.

Asosiy qism.

1.

2.

3.

4.

Xulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar.

Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish ustuvor tarmoq1arda investitsiyalarni loyihaviy moliyalashtirishni rivojlantirishning zarurligini quyidagilar bilan izohlash mumkin:

- birinchidan, investitsiyalarni loyihaviy moliyalashtirish yirik obyektlar barpo etish bog'liq katta xarajatlarni moliyalashtirishni tutadi;

- ikkinchidan, loyihaviy moliyalashtirishda investitsiya resurslari birlashib, yirik investitsiya ioyibasini oshirish va moliyalashtirishga safarbar etiladi;

- uchinchidan, iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarida ishlab chiqarish loyihalarini amalga oshirish kompleks ekspertizaning yoki loyihaviy tahlilning tegishli tartibda amaiga talab qiladi;

- to'rtinchidan, moliyalashtirishda risklarni ishtirokchilar o'rtasida taqsimlash orqali loyiha samaradorligini ta'minlaydi. So'nggi yillarda loyihaviy moliyalashtirishning iqtisodiyot taraqqiyotidagi, ustuvor tarmoqlarini rivojlantirishdagi roli nihoyatda dolzarbligidan kelib chiqib, mamlakatimizda 10yihaviy moliyalashtirishni rivojlantirishning huquqiy va institutsional asoslarini takomillashtirish borasida talaygina ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I.AKarimovuing 2005-yil 15 «Bank yanada isloh qilish va erkinlashtirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi qarorida: «tijorat banklarida ekspertizadan o'tkazish va investitsiya kreditlari bo'yicha kollegial qarorlar qabuL qilish tartibini kuchaytirish, banklaruing loyihalarni investitsiyalash, investitsiya kreditlari berish va ularga xizmat ko'rsatish masalalari bilan shug'ullanuvchi tarkibiy bo'linmalarini yuqori malakali kadrlar bilan mustahkamlash hamda Bank-moliya akademiyasida 10yiliaJarni moliyalash fakulteti va bank xodimlari malakasini oshirish kurslarini ochish» kabi vazifalar belgilab berilgan edi. Shuningdek, ushbu qarorda bank tizimidagi islohotlarni yanada chuqudashtirish va erkinlashtirishning ustuvor yo'nalishlari sifatida, birinchidan, tijorat banklari barqarorligini mustahkamlash va oshirish, ikkinchidan, banklarni kapitallashtirish, ularning ustav jamg'armalari va aylanma ko'paytirish, kredit portfellarini sog'lomlashtirish va daromadini oshirish chora-tadbirlar ko'rish, uchinchidan, tijorat

banklarini to'liq xususiylashtirish, bank va lizing xizmatiarining to'laqonli bozorini shakllantirish, xalqaro bank va kapitalini keng ko'lamda jalb etgan hoida qo'shma banklar tashkil qilish, to'rtinchidan, pul-kredit siyosati vositalarini, jumladan, loyihalarni moliyalashni yanada takomilbshtirish, beshinchidan, iqtisodiyotdagi tarkibiy o'zgarishlarda, investitsiya dasturlarini amalga oshirishda, birinchi gaIda, iqtisodiyotning tarmoqlariga investitsiya kiritish uchun mablag'lar jalb etishda banklarining faol ic;htirok etisbi belgilab berildi. Eng muhirni, tijorat banklariga xalqaro bank me 'yodariga muvofiq tatbiq qilish, jumbdan, xorijiy bank kapitalini jalb etish yo'Ii bilan oshirishda faol tavsiya qilindi. Albatta, bunday vazifalar va chora-tadbirlarning izchil mng ta'minlanishi, navbatida, loyihaviy moliyalashtirish

xususiyatlarini va amaliyotini chuqur tadqiq talabini kun tartibiga qo'yadi. Ta'kidlash joizki, loyihaviy moliyalashtirish moliyalasbtirislming eng taraqqiy etgan zamonaviy shakllaridandir. Shunday ekan, loyihaviy moliyalashtirishning

mazmuni nimadan iborat, unga qanday ta'rif-tavsif berish mumkin? Bu xususda turlicha fikrlar mavjud. Masalan, Doyche bank (Germaniya)ning tarkibiy moliyalashtirish xodimlarining fikricha: “loyihaviy moliyalashtirish - bu loyiha bO'yieha asosiy vositalarni sotib olish, tashkil etish yoki qurilishni moliyalashtirish bo'lib, kreditor, asosan, quyidagilarga e'tibor beradi: kreditni qaytarish manbasi sifatida loyihani tatbiq etish natijasi bo'yieha olinadigan sof pul oqimiga (mablag'larning qaytish darajasiga);

- loyihani moliyalashtirish uehun berilgan kreditning xavfSiz qaytishini manbasiga, ya'ni mijozning qobillyatiga

- garov, kafolat va boshqa ta'minotlarga».

Loyihaviy moliyalashtirish - bu investitsiya loyihalarini kreditlashning bir bo'lib, kreditor loyihani amalga oshirish bilan bog'liq qisman to'liq o'z zimmasiga oladi. Agar banklarning oddiy kredit operatsiyalarida, avvalo, qarzdorlarning kreditga qobillyatlillgini o'rganishga, uning moliyaviy va iqtisodiy holatini, shuningdek, garov sifa1ida foydalanadigan mol-mulklarini asosiy berilsa, loyihaviy moliyalashtirishda loyihaviy tahlilga e'tibor qaratiladi. Loyihaviy tahlilning obyekti loyihaviy hujjatlar, ya'ni loyihasining hisoblanadi va u loyihaning moliyaviy-iqtisodiy samaradorligini, loyiha bo'yicha xarajatlarni aniqlash, moliyalashtirish manbalari va risklarni bahoL1Shdek o'z maqsadiga ega bo'ladi.

Prof. D.G'ozibekovning flkricha: ({Loyihaviy moliyalashtirish o'zining murakkab moliyaviy mWlOsabatlari bilan (sinditsiyalashtirilgan kredit yoki qarz berishda ko'p tomonlarning qatnashishi) kreditorga moddiy kafolatlar berish, loyihalar evaziga ishlab chlqariladigan mahsulotlarni xarid qilish bo'yicha uzoq muddatli kontraktlar asosida moliyalashtirishni oshirish bilan loyihalarni moliyalashtirishdan tubdan farq qiladi» . Loyihaviy moliyalashtirishda ishlab chiqariladigan mahsulotni oldindan belgilangan narxlarda (ularga kiritish sharti bilan) , qarzlarni uzish bo'yicha risklarni ishtirokchilar o'rtasida taqsimlash va pasaytirish bilan sotib olish ko'zda tutiladi. Bunday kontraktlar qarzning ishonchli ta'minotiga aylanadi.

Rossiyalik iqtisodchi olirn D.Morozovning mulohazalariga ko'ra: «Loyihaviy moliyalashtirish - bu loyihani turli shakllarda kreditlash. kreditlarning qaytarilishi ta'minoti loyihadan keladigan daromadlardir), degan fikrni ilgari

Loyihaviy moliyalashtirishning boshqa moliyalashtirish asosiy shundaki, bunda kreditni qaytarishning manbayi bo'tib, loyihani amalga oshirish natijasida olingan daromad (foyda) hisoblanadi. Tijorat yoki investitsiya kreditning qaytarish manbasi bo'lib, qarzdorning umumiy faoliyatidan doromadi bo'lishi mumkin. oshirish orqali ko'rilgan qo'shimcha daromad k:reditni qaytarishning asosiy manbayi bo'lib hisoblanadi. Agarda amalga oshirish qo'shlmcha daromad olinmasa yoki loyiha bo'yicha ishlab chiqarishni modernizatsiya qitish iqtisodga erishilmasa, moliyalashtirishni loyihaviy moliyalashtirish, deb bo'lmaydi, u amalga oshiriladigan moliyalashtirish hisoblanadi. Loyihaviy moliyalashtirish deganda, bank tomonidan kreditlashning maxsus turi tushunilib, u quyidagi xususiyatlariga ajralib turadi. Birinchidan, kredit yirik hajmdagi) vositalarni (asbob-uskullalar, yer uchastkalari, qurilish-molltaj ishlari) sotib beriladi. Ikkinchldan, loyiha bir muddatga hisob-kitob bo'lib, bu zaruriyat tug'ilganda tashkilotchilaridan amalga oshish kuchiga ham ega. Uchinchidan, loyihadagi asosiy yoki foydalanish keladigan bo'yicha foizlar to'lanmaganda kreditor olib qo'yishi mumkin bo'lgan garov sifatida qiladi

Avvalambor, loyihaviy moliyalashtirishning asosi mustaqil va maqsadlari aniq belgilangan loyihalar hisoblanadi, natijasi bo'yicha sof pul oqimining miqdori shunday belgilanishi lozimki, kelgusida ko'zda tutilmagan xarajatlarni hisobga imkoniyati bo'lsin. ko'p sonli loyiha ishtirokchilarining talabi va manfaatlarini qondirishi risklarini uning ishtirokchilari o'rtasida mos

Mavjud bo'lishini ko'zda tuti",hi zarur.

Bozorsharoitidainvestitsiyalarn itashki letishv amoliyalashtirish

yo'nalishlariO'zbekistonRespublikasiiqtisodiyotn ibarqarorlashtirish

korxonalarishla bchiqarishnirivojlantiris huchunbirqanchatadbirlar

hamdainvestitsiy adasturlariv aloyihalarin iishla bchiqilmoqda.Hozirg ipaytdainvestitsiyalarnin gtashki letis hvamoliyalashtirishinves titsiy asiyosatinin gquydagiyo'nalishlarigaasosanamalgaoshirilmoqda:

—tashq iiqtisodi yfaoliyatn iyanadaerkinlashtirishborasidaaniq

maqsadniko'zlabsiyosa to'tkazish,tovarlarn ieksportqilishdaxorij

investitsiyalar iuchuno'zdaromadlaridanfoydalanishlarid abirmuncha

imtiyozla rtartibin ijoriyetish;

—xoriji yinvestitsiyalar iasosa nkapitalmanbalariniRespublika

iqtisodiyotig ajalbetishuchunhuquqiy,ijtimoiy ,iqtisodiyshartsharoitlariniyanadatakomillashtirish ;

—O'zbekistongajahontalablar idarajasidag itexnikalarolibkeladiganiqtisodiyo ttizimnirivojlantirishg ayordamberadiganxorijinvestitsiyalariganisbatanochiqeshiklarsiyosat io'tkazish.

HozirgisharoitdaRespublikadainvestitsiy abazasinirivojlantirish

v achuqurlashtirishislohotlarstrategiyasinin gmuhimshartibo'lib

qoldi.O'zbekistonRespublikasibi rqancharivojlanga nmamlakatlar

bilanqo'shmakorxonalarbarpoetmoqda.Hamkorlikdaishlab

chiqarilganmahsulotlarv atovarla richk ibozornita'minlamoqdav a

eksportqilinmoqda.

Ma'lumki,investitsiyala rbudje ttomonidanyokibudjetdantashqarimanbalartomonidanmoliyalashtirilishimumkin.Budjettomonidaninvestitsiyalarn imoliyalashtirilishigaumumdavlatv amahalliy

budjetlarningloyihalarn imoliyalashtirishnazardatutiladi.

Budjetdantashqar imanbalargaes ao'zmoliyaviymablag'lari,

qarzgaolganmablag'lari,jalbqilinganmoliyaviymablag'lar,

budjetdantashqar ifondlarnin gmablag'lariv achete linvestitsiyalar i

kiradi.

Hozirgikundao'zmablag'laribilanloyihalarnimoliyalashtirish

jahonamaliyotidakengtarqalgan.O'zmablag'larigakorxonaning

foydasi,amortizatsiyaajratmalari,ichk ixo'jalikrezervlariv aboshqalarkiradi.Korxonao'zloyihalarin io'zimoliyalashtiradidegani—

bukorxonarivojlangan,moliyaviymablayetarlikorxonadeganidir.

Xullas,ikk iguruhdanmarkazlashgan,ya'nibudjetdantashqar i

manbalarninghissasihozirgikundaortganie'tirofqilinmoqda.

Quyidagi4-jadvaldainvestitsio nresursla rtarkib iko'ribo'tiladi.