Инвестиция тушунчасининг иқтисодий мазмуни ва аҳамияти

иқтисодий фан диққат марказида туради. Бу инве-
стицияларнинг умумий иқтисодий ўсиш жараёнини 
аниқлаган ҳолда хўжалик фаолиятининг энг чуқур асос-
ларига қадар тортилиши билан белгиланади. Аниқланган 
Ўзбекистондаги инвестициялар билан боғлиқ барча тушун-
чалар нисбатан яқинда қўлланила бошлади. Шу сабабли 
уларни тушунтириш мазкур муаммони изоҳлашнинг зару-
рий шарти ҳисобланади.
Инвестициялар тушунчаси (лотинча 
«investio» сўзидан олинган бўлиб, «кийи-
наман» деган маънони англатади) амалда 
ҳар қандай луғатда мамлакат ичкарисида 
ва хорижда иқтисодиёт тармоқларига ка-
питал қўйиш сифатида талқин қилинади
1
. 
Бу 
таъриф 
«Инвестиция 
фаолияти 
тўғрисида»ги, «Корхоналар, бирлашмалар 
ва ташкилотлардан олинадиган солиқлар 
тўғрисида»ги, «Чет эл инвестициялари 
тўғрисида»ги қонунларида кўрсатилганидек 
аниқлаштирилади. Шу тариқа мазкур ту-
шунчаларнинг миллий қонунчилигимиздаги 
қисқача шарҳини келтирамиз.
Инвестициялар — бу тадбиркорлик ва 
бошқа фаолият турларига қўйилаётган мул-
кий ва интеллектуал қимматликларнинг 
барча турлари бўлиб, бунинг натижаси-
да фойда (даромад) яратилади ёки ижти-
моий самарага эришилади. Ўзбекистон 
Рес публикасининг «Инвестиция фаолия-
ти тўғрисида»ги қонунида инвестициялар
иқтисодий ва бошқа фаолият объектларига 
киритиладиган моддий ва номоддий неъ-
матлар ҳамда уларга доир ҳуқуқлар сифа-
тида таърифланган
2
.
Инвестиция қўйилмалари жараёнининг 
мазмуни Ўзбекистон Республикасининг 
«Корхоналар, бирлашмалар ва ташкилот-
лардан олинадиган солиқлар тўғрисида»ги 
қонунида батафсилроқ кўриб чиқилган:
инвестиция – хўжалик операцияси 
бўлиб, у асосий фондлар, номоддий актив-
1
Советский энциклопедический словарь. – М.: 
«Советская Энциклопедия», 1979.
2
Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 
декабрдаги 719-I-сонли «Инвестиция фаолияти 
тўғрисида»ги қонуни, 2-модда.
лар, корпоратив ҳуқуқлар ва ва қимматли 
қоғозларни асосий воситалар ва мол-
мулкка айирбошлашни кўзда тутадиган 
хўжалик операциясидир. 
Айирбошлаш қимматликлари ёки воси-
талари деганда республика қонунчилигига 
кўра, қуйидагилар кўзда тутилади:
- пул ва бошқа молиявий маблағлар, шу 
жумладан кредитлар, пайлар, акциялар ва 
бошқа қимматли қоғозлар;
- кўчар ва кўчмас мол-мулк (бинолар, 
иншоотлар, ускуналар ва бошқа моддий 
бойликлар) ҳамда уларга доир ҳуқуқлар;
- интеллектуал мулк объектлари, шу 
жумладан, техникавий ҳужжатлар тарзи-
да тузилган техника, технология, тижорат-
га оид ва бошқа билимлар мажмуи, у ёки 
бу турдаги ишлаб чиқаришни ташкил этиш 
учун зарур бўлган билимлар ва ишлаб 
чиқариш тажрибаси, ноу-хау;
- ерга ва бошқа табиий ресурслар, бино-
лар, иншоотлар, ускуналарга эгалик қилиш 
ва улардан фойдаланиш ҳуқуқи, шунинг-
дек мулк ҳуқуқидан келиб чиқувчи ашёвий 
ҳуқуқлар;
- қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа 
бойликлар
3
.
Инвестицияларнинг юқорида келтирил-
ган таърифидан келиб чиқиб, ҳар қандай 
жамғарма қўйилмалари ҳам (мулкий ва 
интеллектуал қимматликлар) инвестиция-
ларни ўзида мужассамлаштиравермасли-
гини қайд этиш лозим. Масалан, агар бир 
жисмоний шахс бошқа жисмоний шахсдан 
3
Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 
декабрдаги 719-I-сонли «Инвестиция фаолияти 
тўғрисида»ги қонуни, 5-модда.
42
ИҚТИСОДИЁТНИНГ РЕАЛ СЕКТОРИ / РЕАЛЬНЫЙ СЕКТОР ЭКОНОМИКИ

---