Interyer loyihalash

O‘zbekiston va Rossiya davlatlari misolida. 
Mehmonxona - Oʻrta Osiyo xalqlarida qadimdan mavjud boʻlib, odatda, tashqi 
hovlida  eng  qulay  joyda  2  xona  (dahliz hamda  ichkixona)  qilib qurilgan. 
Mehmonxona hovli va  uy  mujassamotining  asosiy  va  muhim  oʻrnini  egallagan, 
boshqa  xonalarga  nisbatan  keng,  baland,  hashamatli  qilib  qurilgan,  boʻyama  va 
oʻyma  naqshlar  bilan  serhasham  bezatilgan.  Har  bir  viloyatning  mehmon-
xonalarilari 
oʻziga 
xos 
tuzilishga 
ega 
boʻlib, taxmon va tokchalar ish-
langan. Palak, gulkoʻrpa, choyshab, zardevor, gilam va  boshqa  mehmon  kutish 
uchun  kerakli  boʻlgan  buyumlar  bilan  jihozlangan  (yana  q. Ahmad-bekhoji 
mehmonxonasi, Oʻzbekiston davlat amaliy sanʼat muzeyi va boshqalar); 2) boshqa 
joydan mehmon boʻlib kelgan kishilar uchun vaqtincha yashab turishga moʻljallab 
qurilgan maxsus bino.  
Dastlabki  mehmonxona  koʻrinishidagi  binolar Ossuriyada (miloddan  avvalgi 
10-asr) boʻlgan. Bu turdagi binolar turli xalqlarning yashash sharoitlari bilan bogʻliq 
ravishda  turlicha  atalgan.  Masalan,  Oʻrta  Osiyoda karvonsaroy, rabot,  "zoviya", 
arablarda  "xon",  Rossiyada  "Gostiniy  dvor",  "korchma",  Fransiya  va  Ispaniyada 
"taverna",  "harchevna",  inglizlarda  "inna",  yaponlarda  "ryokan"  kabilardir.  18-
asrdan boshlab Fransiyada "otel" nomi bilan yuritila boshladi va h.k. Keyinchalik bu 
nom  boshqa  mamlakatlarga  ham  tarqaldi. Otel tipidagi  mehmonxonalar  ilk  bor 
Rossiya (Moskva)da 1879 yil qurilgan (mas, "Grand-Otel" mehmonxonasi, u 1959 
yil  "Moskva"  mehmonxonasi  bilan  birlashtirilgan).  Oʻrta  Osiyoda  dastlabki 
mehmonxona Toshkentda 1905 yil qurilgan ("Natsional", keyinchalik "Sharq" deb 
nomlangan).  Aholining  madaniy  va  maishiy  sharoiti  oʻsishi,  savdo  sotiqning 
rivojlanishi,  sayyoh  va  ishbilarmonlarning  oʻzaro  uchrashuvlari  turli  turdagi 
mehmonxonalar qurilishini tezlashtirdi, shuningdek, poytaxt shaharlarida, dam olish 
maskanlarida,  tarixiy  yodgorliklar  yaqinida  ham  koʻplab  mehmonxonalar  qad 

---

 
31 
 
 
 
koʻtardi.  Oʻzbekistonda  zamonaviy  milliy  meʼmorlik  anʼanalari,  mahalliy  iqlim 
sharoitlarini  hisobga  olib  “Hayat”,  "Le  Meridian  Toshkent",  "Oʻzbekiston", 
"Turon",  "Afrosiyob",  "Chorsu",  "Buxoro",  "Interkontinental",  "Sheraton", 
"Dedeman silkraud", "Grand mir" va boshqa mehmonxonalar bunyod etildi. Bundan 
tashqari,  turli  vazirlik  va  idoralarga  qarashli  mehmonxonalar  ("Lokomativ", 
"Sayohat", 
"Kosmos" 
va 
boshqalar), 
umumiy 
mehmonxona, 
turistlar 
mehmonxonasi,  yoʻlovchilar  (aeroport,  vokzal,  avtovokzal  va  boshqalar) 
mehmonxonasi,  sportchilar  mehmonxonasi,  avtoturistlar  mehmonxonasi  (motel, 
kemping  va  boshqalar),  zamonaviy  klass,  razryadga  boʻlingan  (4  va  5  yulduzli), 
jahon talablariga javob bera oladigan mehmonxonalar bunyod etilmoqda. Turar-joy 
bir kishi tomonidan foydalanish uchun mo'ljallangan yotoq xonasi. 
Dastlab,  mehmonxonalar  eng  muhim  transport  marshrutlari  yo'lida  aholi 
punktlarida  (yoki  yo'llarning  chetida)  hovlilar  sifatida  paydo  bo'ldi.  Katta 
shaharlardagi hovlilar qadimgi dunyo mamlakatlarida mavjud edi. "Mehmonxona" 
so'zi aslida hovlini anglatardi. "Mehmonxona" so'zi, oxir — oqibat, hôte-dan olingan 
"uy  egasi"  frantsuzcha  hôtelning  manosiga  bog’lanib  ketdi.  Qadimgi  davrlarda 
oddiy  shahar  uyi  (hôtel  particulier)  deb  nomlangan  bo'lib,  u  ko'pincha  sayohat 
paytida taniqli shaxslar tomonidan to'xtatilgan.  
Yangi  davrda  sayohatchilar  sonining  ko'payishi  savdo  munosabatlarining 
rivojlanishi, mehmonxona sanoatining kengayishiga yordam berdi. Zamonaviy yirik 
mehmonxonalar turi XIX asrda sanoat inqilobining boshlanishi bilan shakllangan.  
Rossiyada  birinchi  mehmonxonalarning  kashfiyotchilari  o'rta  asrlarda  paydo 
bo'lgan.  Ular  bir-biridan  otliq  o'tish  masofasidan  joylashdi.  XV  asrda  Yamskaya 
buyrug'iga ega bo'lgan pochta stantsiyalari yaratildi.  
XVII  asrda  Moskva  davlatida  ko'plab  ko'chmanchi  savdogarlar  uchun 
mo'ljallangan yashash xonalari, turar-joylar va turar-joylar barpo etilmoqda. Sanoat 
ishlab  chiqarishining  o'sishi  va  savdo  aloqalarining  kengayishi  munosabati  bilan 

---

 
32 
 
 
 
XVIII-XIX asrlarda shahar aholisi o'sib, yangi  mehmonxonalar ochilmoqda. 1910 
da  Rossiyada  4685  mehmonxonalar  bor  edi,  ular  turar-joy  binolari  va  xonalarni 
hisobga olmadilar. Doss va mebel xonalari kambag'al bo'lib xizmat qildi. Ularning 
barchasi xususiy shaxslarga tegishli bo'lib, tijorat korxonalari edi. 
Mehmonlar  odatdagidek  yashash  xonalaridan,  farqli  o'laroq,  savdo  rastalari 
do'konlar  va  omborlar,  bilan  jihozlangan  murakkab  savdo  majmuasi  edi.  Xorijiy 
mehmonlar yashagan va bitimlar tuzdilar. Petrovskiy Moskvada ular milliy asosda 
joylashdilar:  shuning  uchun  nemis,  golland,  yunon,  arman,  aglitskiy  va  boshqa 
yashash  xonalari.  Eng  katta  yashash  xonalari  kirish  eshiklari  bo'lgan  devorlar  va 
minoralar bilan jihozlangan. 
Birinchi mehmonxonalar qachon paydo bo'lganini aniq aytish mumkin emas. 
Mehmonxona binosi har qanday vaqtda jamiyat uchun zarur bo'lgan turli funktsional 
inshootlar  orasida  alohida  o'rin  tutadi.  Uning  shakli  asrlar  davomida  doimiy 
o'zgarishlarga duch kelgan, ammo xarakter va mohiyat bir xil bo'lib qoldi. 
Mehmonxona  binosi  shaklining  rivojlanishi  ushbu  turdagi  arxitekturaning 
ijtimoiy hayotning rivojlanishi bilan qanchalik bog'liqligini ko'rsatadi. Uning gullab-
yashnashi davrida murakkab va boy shaklga ega binolar yaratiladi, turg'unlik davrida 
deyarli yagona shakl ibtidoiy boshpana hisoblanadi. 
Bu mavzu doirasida ko’plab magistr, doktarantlar kurs ishi hamda ilmiy ishlar 
olib borishgan. Bajarilgan tadqiqot ishini misol tariqasida  keltirib o’tamiz.  Ushbu 
tadqiqotning  mavzusi  turli  mehmonxonalarning  arxitektura  va  rejalashtirish 
yechimlarini  o'rganish,  eng  oqilona  APRNI  tanlash  uchun  ko'plab  talab  va 
sharoitlarni tahlil qilishdir. Mavzuning dolzarbligi juda katta ahamiyatga ega, chunki 
loyiha 
kelajakdagi 
muvaffaqiyat 
yoki 
mehmonxona 
faoliyatining 
muvaffaqiyatsizligi  uchun  asos  sifatida  qaralishi  mumkin.  Mehmonxonaning 
me'moriy  yеchimi  qanchalik  to'g'ri  tanlanganligi  to'g'ridan-to'g'ri  korxona  qanday 

---

 
33 
 
 
 
muvaffaqiyatli  ishlashiga  va  ko'pincha  xavfsizlikka  bog'liq.  Shuning  uchun, 
rejalashtirish boshida juda ko'p e'tibor berish kerak, shunda xatolar kam uchraydi. 
Maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish kerak: 
1)  mehmonxona  dizayni  qoidalari,  dizayn  va  arxitektura  talablari  bilan 
tanishish; 
2) mehmonxona ichidagi struktura va funktsional aloqalarni, mehmonxonaning 
turli  hududlari  va  xizmatlarini  joylashtirishni  va  ularni  joylashtirish  talablarini 
tushunish; 
3) mehmonxona binosi atrofidagi hudud va landshaft dizayni tushunchasi bilan 
tanishish; 
4)  mehmonxona  biznesining  tarixidan  o'ting  va  unda  sodir  bo'lgan 
o'zgarishlarni tahlil qiling; 
5) 
mehmonxona 
sohasida 
mavjud 
bo'lgan 
zamonaviy 
arxitektura 
tushunchalarini o'rganish; 
6)  mehmonxona  biznesining  istiqbollari  va  jahon  mehmonxona  zanjirlari 
tomonidan taqdim etiladigan xizmatlar bilan tanishish. 
Kurs  ishini  yozishda  muallif  Rossiya  Federatsiyasining  fuqarolik  kodeksi, 
SNIP  23-05-95  "tabiiy  va  sun'iy  yoritish"  kabi  normativ-huquqiy  hujjatlarga 
tayangan;  Chudnovskiy  A.,  Medlik  S.,  Ingram  X.  va  boshqalar  kabi 
mutaxassislarning asarlari; "Mehmonxona", "Mehmonxona ishi" va "Besh yulduz" 
jurnallari  kabi  davriy  ixtisoslashtirilgan  nashrlardan  olingan  ma'lumotlar  bilan 
boyitilgan. 
Ushbu ishning amaliy ahamiyati shundaki, uning asosida ma'lum bir hududda 
joylashgan mehmonxona qanday bo'lishini tanlashingiz mumkin, bu tanlov oqilona 
bo'ladimi va binoning me'moriy qiyofasida ushbu yoki boshqa yangiliklar qanday 
shartlar bilan belgilanishi mumkin. Shu bilan birga, mehmonxonaning xavfsizligiga 

---

 
34 
 
 
 
va  uning  Rossiya  Federatsiyasida  qabul  qilingan  barcha  normativ-huquqiy 
hujjatlarga muvofiqligini e'tiborga olish kerak. 
Rossiyada sovet davridagi ko'plab mehmonxonalar saqlanib qoldi, shu vaqtga 
qadar  xizmat  ko'rsatish  va  jihozlash  darajasi.  Jahon  hamjamiyati  bu  tushunchaga 
ishora  qiladi,  lekin  rus  mehmonxonachilarini  rekonstruksiya  qilishda  xatolarni 
takrorlamaslikka  maslahat  beradi.  Aks  holda,  qayta  ishlash  uchun  katta  mablag' 
sarflagan holda,  mehmonxona bir xil, bir oz boshqacha,  lekin bir xil tarkibga ega 
bo'lish xavfi mavjud.  
Mehmonxona  xo'jaligi  ob’yektlarining  rejalashtirish  va  hajmiy  yеchimi 
ularning imkoniyatlari va qulaylik darajasiga bog'liq. Rossiyada mehmonxonalar va 
mehmonxonalar  tasnifi  21  iyul,  2005  yil,  turizm  №86  federal  agentligi  buyrug'i 
asosida  amalga  oshiriladi.  Ushbu  hujjatga  ko'ra,  quyidagi  tasniflash  tizimi  "5 
yulduzli","4  yulduzli",  "3  yulduzli",  "2  yulduzli",  "1  yulduzli"  toifalarida  qabul 
qilindi.  
Bugungi kunda Moskvadagi mavjud mehmonxonalar yulduzlar tasnifi bo'yicha 
quyidagicha taqsimlanadi: 
-
 
"3 yulduzli" - 52,63%; 
-
 
"4 yulduzli" - 30,83%; 
-
 
"5 yulduzli" - 16,54%. 
Rossiya  mehmonxona  biznesi  xalqaro  muammo  -  qurilish  qiymati  o'sishi 
e'tiborsizlik  qilmadi.  Mehmonxona  qurish  yoki  rekonstruksiya  qilish  uchun  to'g'ri 
yondashishni istaganlar uchun umume'tirof etilgan joylar mavjud. 1 yulduz - 25-35 
ming evro; 2 yulduzli - 35-50 ming; 3 yulduzli - 50-75 ming; 4 yulduzli - 75-120 
ming; 5 yulduzli - 120 ming evro. Bu raqamlarga qaraganda, ularning shoshqaloqligi 
va  beparvoligi  uchun  pushaymon  bo'lishdan  ko'ra,  hamma  narsani  oldindan 
rejalashtirish yaxshiroq ekanini qabul qilish qiyin.  

---

 
35 
 
 
 
Mehmonxona  va  mehmonxona  dizayni.    Jamoat  binolari  loyihalarini  ishlab 
chiqish  sohasida  eng  muhim  vazifalardan  biri.  Moskva  va  Moskva  viloyatida 
ishbilarmonlik faolligining o'sishi bilan mehmonxona biznesi jadal rivojlanmoqda. 
Xonalar  va  xizmat  ko'rsatish  infratuzilmasining  qulayligi,  shuningdek,  binoning 
yoki kompleksning me'moriy qiyofasi uchun talablar ham ortadi. 
Mehmonxona  va  mehmonxona  dizaynining  xususiyatlari  ularning  toifalariga 
bog'liq.  Mehmonxona  dizayni  jarayonida  barcha  toifalar  uchun  majburiy  bo'lgan 
talablar hisobga olinadi. 
-
 
nurli yoki yoritilgan belgilar; 
-
 
favqulodda yoritish; 
-
 
mehmonning  bo'sh,  qulay  va  xavfsiz  harakatlanishini  ta'minlaydigan  xona 
maydoni, shuningdek, mebel va jihozlardan foydalanish; 
-
 
isitish, suv ta'minoti (sovuq va issiq); 
-
 
umumiy foydalanish sanitariya tugunlari. 
Mehmonxona va turar joy toifasiga qarab, yuqorida ko'rsatilgan buyurtmaning           
1-jadvalida  ko'rsatilgan  talablar  qo'yiladi.  Dizayn  vaqtida  ular  asos  sifatida  qabul 
qilinadi.