“International Сonference on Learning and Teaching” 2022/9

 
 

---

“INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING” 2022/9
324 
2-jadval 
Qashqadaryo viloyati Nishon tumani “Nodirbek serquyosh zamini” fermer 
ho‘jaligida yetishtirilgan mahsulotlar ko‘rsatkichlari
23
 
Ko‘rsatkichlar 
Yillar 
2017 
2018 
2019 
2020 
2021 
Qishloq xo‘jaligi yerlari 
maydoni, ga 
124 
124 
124 
124 
124 
shu jumladan: 
haydaladigan ekin 
maydoni, ga 
35,2 
35,5 
36,6 
36,1 
35,8 
ulardan paxta maydoni, 
ga
15 
15 
15 
15 
15 
Ishchilar soni, kishi 
6 
6 
6 
6 
6 
Yalpi paxta hosili, tonna 
33,3 
32,7 
30 
32 
35 
shu jumladan: 
1 ga paxta maydoni 
hisobiga, s/ga 
22,2 
21,8 
20,0 
21,3 
23,3 
1 ishchi hisobiga, tsentner 
55,5 
54,5 
50,0 
53,3 
58,3 
Mahsulotlarni sotishdan 
olingan daromad, ming 
so‘m 
145678,9 173218,7 210349,4 259650 348618,4 
Sotilgan mahsulotlar 
tannarxi, ming so‘m 
120137,7 145667,2 174011,2 213490 273605,2 
Foyda, ming so‘m 
25541,2 
27551,5 
36338,2 
46160 
75013,2 
Rentabellik darajasi,% 
21,3 
18,9 
20,8 
21,6 
27,4 
Jami ishchilar soni, kishi 
12 
12 
12 
12 
12 
shu jumladan: 
725,6 
776,1 
992,8 
1278,7 
2095,3 
23
Manba: Nishon tumani “Nodirbek serquyosh zamini” fermer ho’jaligi ma’lumotlari asosida muallif hisob-hisob 
kitobi. 

---

“INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING” 2022/9
325 
1 ga ekin maydoni 
hisobiga olingan foyda, 
ming so‘m 
1 ga jami qishloq 
xo‘jaligi yerlari hisobiga 
olingan foyda, ming so‘m 
206,0 
222,2 
293,05 
372,3 
605,0 
1 ishchi hisobiga olingan 
foyda, ming so‘m 
2128,43 
2295,95 
3861,5 
3846,7 
6251,1
2-jadval ma’lumotlari tahlilidan ko‘rinadiki, fermer xo‘jaligida paxta yetishtirish 
bo‘yicha rentabellik ko‘rsatkichi 2021 yilda 27, 4 %ga teng bo‘lib, o‘rganilayotgan 
yillar bilan taqqoslaganda eng yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘lganligini ko‘rish 
mumkin, shuningdek bir gektar yer maydoni hisobiga 2095,3 ming so‘m foyda 
olishga erishilgan.
Bir gektar yerdan olingan foyda tahlil qilinayotgan davrlarda 118,4 foizga 
oshgan. G‘allachilikda esa bir gektar yerga sarflar 196 foizga, daromadlar 198,7 
foizga, olingan foyda qariyib 206,8 foizga oshganligini ko‘rish mumkin. 
Demak, qishloq xo‘jaligi ekinlarini yetishtirishda intensiv texnologiyalardan 
foydalanish iqtisodiy jihatdan foydali. Ulardan foydalanib, kuzgi bug‘doy 
yetishtirilganda hosildorlik 35-40% ga ortishiga, tannarx 4-6% pasayib, 1 ga ekin 
maydoni hisobiga daromad 50-60% oshishiga erishiladi. 
Suv resurslarning vujudga kelayotgan tanqisligi sharoitida suvga bo‘lgan 
ehtiyojni qondirishning mintaqa ko‘lamidagi tavsiyalarni ishlab chiqish suv xo‘jaligi 
kompleksining asosiy vazifasidir. Mintaqa suv resurslaridan kompleks foydalanish 
tarmoqlardan har birida suvni asosli tarzda taqsimlash maqsadida tuzilgan suvdan 
oqilona foydalanishning yagona tarmoqlararo sxemasi bo‘yicha amalga oshiriladi. 
Deyarli barcha yirik havzalarda suv xo‘jaligini rivojlantirish holatini va istiqbollarini 
tavsiflovchi suv xo‘jaligi sxemalari mavjuddir. 

---

“INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING” 2022/9
326 
Sug‘orish suvidan foydalanish samaradorligini oshirish davlat ahamiyatiga 
molik vazifa hisoblanadi. Suv resurslaridan samarali foydalanishning mohiyati kam 
xarajatlar bilan sug‘orish suvi birligiga eng ko‘p mahsulot olishdadir. Bunga turli xil 
texnologik, tashkiliy va iqtisodiy tadbirlarni amalga oshirish yo‘li bilan erishiladi.
Sug‘orma dehqonchilikda suvdan foydalanish samaradorligini quyidagi 
ko‘rsatkichlar harakterlab beradi:
- sug‘orish tizimining foydali ishlash koeffitsienti;
- sug‘orish tizimida suvdan foydalanish koeefitsienti;
- sug‘orish suvining unumdorligi. 
Qishloq 
xo‘jaligida, 
shu jumladan 
xo‘jaliklarda suvdan foydalanish 
samaradorligini aniqlashda olingan yalpi mahsulot, sof daromad va sof foydani 
umumiy holatda manbaadan olingan suvning hajmiga emas, balki haqiqatda 
xo‘jalikka yetib kelgan yoki sug‘oriladigan yer uchastkasiga yo‘naltiriladigan suv 
hajmiga nisbatan hisoblash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki, manbaadan olingan 
suv xo‘jalikka yetib kelguncha yo‘qotishlar, singib ketishlar oqibatida kamayadi. Bu 
holat bo‘yicha odatda suvdan foydalanish samaradorligiga kanallardan foydalanish 
koeffitsientlari orqali erishiladi (3-jadval).
Demak, 
suvdan 
foydalanishning 
iqtisodiy 
samaradorligi 
suvdan 
foydalanuvchilarning dalasiga yetib kelgan suv hajmi orqali hisobga olinsa, suvdan 
foydalanish samaradorligi ko‘rsatkichlarining aniqligi ortadi, suv iste’molchisining 
faoliyatiga baho berish imkonini beradi.

---

“INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING” 2022/9