Instituti shahrisabz filiali umumiy va noorganik kimyo fanidan mustaqil ish

TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA

INSTITUTI SHAHRISABZ FILIALI
UMUMIY VA NOORGANIK KIMYO FANIDAN

MUSTAQIL ISH

Mavzu:Kimyoviy kinetika.

BAJARDI: ESHQOBILOV. X.
TEKSHIRDI: BOBOQULOVA. F.

SHAHRISABZ-2021


Mavzu:Kimyoviy kinetika.
Reja.

1.Kintika nimani o’rgatadi.
2.Kinetikaning kelib chiqish tarixi.
3.Kimyoviy kinetika nima.
4.Kinetikani maqsadi va vazefalari.
5.Xulosa.
6.Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish
Kimyoviy kinetika (yun. Kinetikos — harakatlanuvchi), kimyoviy reaksiyalar kinetikasi — fizik kimyoning kimyoviy reaksiyalarni vaqt mobaynida kechadigan jarayon sifatida oʻrganadigan boʻlimi. Bu jarayon mexanizmi uni amalga oshiradigan sharoitlarga bogʻliq. K.k. kimyoviy reaksiyalarning tezligi, yoʻnalishi, oʻtkazish sharoitlari orasidagi oʻzaro bogʻliqlik qonuniyatlari va ularga taʼsir etuvchi omillarni tadqiq qiladi. Murakkab kimyoviy reaksiyalar mexanizmini oʻrganish kechayotgan jarayon qanday elementar bosqichlardan iboratligini va bu bosqichlar oʻzaro qay tarzda bogʻliqligini, qanday oraliq mahsulotlar hosil boʻlishini va b.ni aniqlashga imkon beradi. K.k. elementar reaksiyalarni faol zarrachalar (erkin atomlar va radikallar, ionlar va ion radikallar, taʼsirlangan molekulalar va b.) ishtirokida oʻrganadi. Molekulalar va kimyoviy bogʻlar tuzilishini kinetik tadqiq qilish natijalaridan foydalanib K.k. molekulalar reagentlarining tuzilishi hamda ularning reaksiyaga kirishish krbiliyatini aniqlaydi. K.k.ning faol toʻqnashish va faol kompleks nazariyalari mavjud. Faol toʻqnashish nazariyasiga koʻra, kimyoviy oʻzgarish boʻlishi uchun toʻqnashuvchi molekulalarning energiya zahirasi maʼlum minimumdan kam boʻlmasligi shart. Bunday molekulalar faol molekulalar deyiladi. Bu na-zariyaning matematik ifodasi: K= =Aye~Ye/yu(Arrenius tenglamasi); K—tezlik konstantasi (yoki solishtirma tezlik); R — universal gaz doimiysi; T — absolyut t-ra; Ye — aktivlanish energiyasi — aktiv molekulalar energiyasi zahirasining yigʻishshsi; A — proporsionallik.

Aktiv kompleks nazariyasiga muvofiq, AV+SA -" S+V koʻrinishida reaksiya borayotgan boʻlsa, A—V bogʻi darhol uzilmaydi va A—S bogʻi ham darhol hosil boʻlmaydi. AV va S moddalari bir-biriga yaqinlashganda A—V bir-biridan uzoqlashadi va A—S birbiriga yaqinlashib boradi. Maʼlum bir paytda ABC kompleksi vujudga keladi. Soʻng aktiv kompleks parchalanib, reaksiya mahsulotlariga aylanadi. Bu nazariya aktivlanish energiyasining mohiyatini tushuntirib beradi va reaksiyalar (hozircha oddiy reaksiyalar)ning tezligini nazariy hisoblash yoʻlini koʻrsatadi. Yuqorida bayon etilgan 2 nazariya birbiriga zid emas, balki bir-birini toʻldiradi. Kinetik tad-qiqotlar kimyo fanining mustaqil boʻlimlari (kataliz, fotokimyo, plazmakimyo, radiokimyo, elektrokimyosh b.)ga muhim tarkibiy qism boʻlib kiradi. K.k. oʻz tadqiqotlari va nazariy umumlashmalarida matematika, kibernetika, atom va molekulyar fizika, kvant kimyosi, spektroskopiya, analitik kimyo va b.ning yutuqlaridan foydalanadi. K.k.ning kinetik maʼlumotlari va nazariy konsepsiyalari atmosfera va gidrosferaning ekologik modellarini tuzishda, koinotda sodir boʻladigan jarayonlarni tahlil qilishda qoʻllaniladi.

Kimyoviy kinetika fizik kimyoning sohasi bo'lib, u turli xil omillarning kimyoviy reaktsiyalar tezligi va mexanizmlariga ta'sirini o'rganadi. Ostida mexanizmi   kimyoviy reaktsiyalar boshlang'ich materiallarni reaktsiya mahsulotlariga aylantirish jarayonida yuzaga keladigan oraliq reaktsiyalarni tushunadi. Kimyoviy kinetikaning asosiy tushunchasi bu tushunchadir kimyoviy reaktsiyalar tezligi  . Reaksiya qaysi tizimda bo'lishiga qarab, "reaktsiya tezligi" ta'rifi biroz boshqacha. Bir hil kimyoviy   reaktsiyalar reaktsiyalar bir xil fazada bo'lgan reaktsiyalardir. Bu gazsimon moddalar orasidagi reaktsiyalar yoki suvli eritmalardagi reaktsiyalar bo'lishi mumkin. Bunday reaktsiyalar uchun o'rtacha tezlik (birlik vaqtiga har qanday reaktsiya qiluvchi moddalarning kontsentratsiyasining o'zgarishiga teng) . Kimyoviy reaktsiyaning bir lahzali yoki haqiqiy nisbati . Minuslarga kirish to'g'ri   qismi boshlang'ich material kontsentratsiyasining pasayishini anglatadi. Vositalari bir hil kimyoviy reaktsiyaning tezligi boshlang'ich material kontsentratsiyasining vaqt hosilasi deb ataladi. Geterogen reaktsiya  reaksiya deyiladi, unda reaksiya qiluvchi moddalar turli fazalarda Heterojen - bu turli agregatsiya holatidagi moddalar orasidagi reaktsiyalar. Turli xil kimyoviy reaktsiyalar tezligi interfeysning har bir birlik yuzasi uchun har bir vaqt uchun boshlang'ich material miqdorining o'zgarishiga teng: . Kinetik tenglama   kimyoviy reaksiya reaktsiya tezligini moddalar kontsentratsiyasiga bog'liq matematik formula deb ataladi. Ushbu tenglama faqat eksperimental tarzda o'rnatilishi mumkin. Mexanizmga qarab, barcha kimyoviy reaktsiyalar oddiy (elementar) va murakkablarga bo'linadi. Oddiy   Tenglamaning chap tomonida qayd etilgan molekulalarning bir vaqtning o'zida to'qnashuvi natijasida yuzaga keladigan reaktsiyalar deyiladi. Oddiy reaktsiya bitta, ikkita yoki juda kam uchraydigan uchta molekuladan iborat bo'lishi mumkin. Shuning uchun oddiy reaktsiyalar quyidagilarga bo'linadi monomolekulyar, bimolekulyar va trimolekulyar reaktsiyalar. Ehtimollik nazariyasi nuqtai nazaridan, to'rt yoki undan ortiq molekulalarning bir vaqtning o'zida to'qnashuvi ehtimoldan yiroq, uchtadan yuqori reaktsiyalar yuzaga kelmaydi. Oddiy reaktsiyalar uchun kinetik tenglamalar nisbatan sodda. Masalan, H 2 + I 2 \u003d 2 reaktsiyasi uchun HI kinetik tenglamasi hosil bo'ladi    \u003d k ∙ C (I 2) ∙ C (H 2). Qiyin   reaktsiyalar bir necha bosqichda davom etadi va barcha bosqichlar bir-biri bilan bog'liq. Shuning uchun murakkab reaktsiyalarning kinetik tenglamalari oddiy reaktsiyalarga qaraganda ko'proq noqulay. Masalan, murakkab reaktsiya uchun H 2 + Br 2 \u003d 2 HBr ma'lum = . Kinetik tenglamaning murakkabligi reaktsiya mexanizmining murakkabligi bilan bevosita bog'liq. Kimyoviy kinetikaning asosiy qonuni - bu eksperimental ma'lumotlarning ko'pligi va reaktsiya tezligining kontsentratsiyasiga bog'liqligini ifodalovchi postulat. Ushbu qonun massaviy harakat qonuni deb nomlanadi va unda har qanday vaqtda kimyoviy reaktsiya tezligi ma'lum darajada ko'tarilgan reaktsiya qilingan moddalar kontsentratsiyasiga mutanosib ekanligi aytiladi. Agar kimyoviy reaksiya tenglamasi shaklga ega bo'lsa a A + b B + d D → mahsulotlar, u holda amaldagi massalar qonunining formulasini quyidagicha ifodalash mumkin    \u003d k ∙. Ushbu tenglamada k - bu kimyoviy reaktsiya tezligining doimiyligi, bu reaktsiyaning eng muhim xususiyati bo'lib, u konsentratsiyaga bog'liq emas, balki haroratga bog'liq. Agar barcha moddalarning kontsentratsiyasi 1 mol / L bo'lsa, kimyoviy reaktsiya tezligining doimiysi reaktsiya tezligiga teng bo'ladi. N 1, n 2, n 3 eksponentlari deyiladi xususiy buyurtmalar   A, B va D moddalar uchun kimyoviy reaktsiyalar. Oddiy reaktsiyalar uchun noldan uchgacha kichik sonlar mavjud.

Murakkab reaktsiyalar uchun qisman buyurtmalar ham kasr, ham manfiy son bo'lishi mumkin. Xususiy buyurtmalar summasi deyiladi buyurtma   kimyoviy reaksiya n \u003d n 1 + n 2 + n 3. Shunday qilib ,   kimyoviy reaktsiyaning tartibi kinetik tenglamadagi konsentratsiya darajalari ko'rsatkichlarining yig'indisidir. Oddiy bir hil kimyoviy reaktsiyalarning kinetik tasnifi Kimyoviy kinetika nuqtai nazaridan oddiy kimyoviy reaktsiyalar reaktsiyalarga bo'linadi nol, birinchi, ikkinchi va uchinchi buyurtmalar  . Nol-tartib reaktsiyalari juda kam uchraydi. Reaktsiyaning nerot tartibida o'tishi uchun uni amalga oshirish uchun aniq shartlar zarur. Masalan, azot oksidining parchalanish reaktsiyasi (5+) N 2 O 5 → N 2 O 4 + ½ O 2 nol tartibli reaktsiya faqat qattiq azot oksidi (5+) holatida davom etadi. Agar gazsimon oksid olinsa, reaktsiya birinchi tartibli reaktsiya sifatida davom etadi. Shu bilan birga, har qanday moddaning o'ziga xos tartibi nolga teng bo'lgan ko'plab reaktsiyalar mavjudligini ta'kidlash kerak. Odatda bu reaktsiyalar bo'lib, ularda ushbu modda boshqa reagentlarga nisbatan katta miqdorda olinadi. Masalan, saxaroza gidrolizi reaktsiyasida S 12 N 22 O 11 + N 2 O → S 6 N 12 O 6 + S 6 N 12 O Saxaroza glyukoza fruktoza suvdagi qisman reaktsiya tartibi nolga teng. Eng keng tarqalganlari birinchi va ikkinchi darajali reaktsiyalardir. Uchinchi darajali reaktsiyalar juda oz. Masalan, birinchi tartibli kimyoviy reaktsiyaning kinetikasini matematik tavsifini ko'rib chiqing.

Bunday reaktsiyaning kinetik tenglamasini echamiz   \u003d kC. O'zgaruvchini ajratib oling dC \u003d - kdt. Integratsiyadan keyin    \u003d -∫kdt. lnS \u003d - kt + const. Dastlabki shartni hisobga olgan holda integratsiya doimiyligini topamiz: t \u003d 0 bo'lsa, konsentratsiya boshlang'ich C \u003d C 0 ga teng. Demak, const \u003d lnC 0 va ln C \u003d ln C 0 - kt, ln S - ln S 0 \u003d - kt,   \u003d - kt, C \u003d C 0 ∙ e - kt. Bu birinchi tartibli reaktsiyaning integral kinetik tenglamasidir. Har qanday tartib reaktsiyasining muhim kinetik xususiyati bu yarim aylanish vaqti τ ½.   Yarim transformatsiya vaqti - bu moddaning boshlang'ich miqdorining yarmi reaktsiyaga kirishadigan vaqt. Birinchi tartibli reaktsiyaning yarim vaqti uchun ifodani topaylik. T \u003d τ ½ C \u003d C 0/2 uchun. Shuning uchun    \u003d ln \u003d - kt, k τ ½ \u003d ln 2. = . Barcha buyruqlarning reaktsiyalari uchun differentsial kinetik tenglamalarni yechish natijalari jadval shaklida keltirilgan (2-jadval). Ushbu jadvaldagi ma'lumotlar barcha reaktivlar bir xil boshlang'ich konsentratsiyasiga ega bo'lgan holatlarga nisbatan qo'llaniladi. Jadval - Oddiy bir hil reaktsiyalarning kinetik xususiyatlari Kinetik xarakteristikasi Kimyoviy reaksiya tartibi n \u003d 0 n \u003d 1 n \u003d 2 n \u003d 3 1 Differentsial kinetik tenglama \u003d k. \u003d kC. \u003d kC 2. \u003d kC 3. 2 Integral kinetik tenglama C 0 - C \u003d kt C \u003d C 0 ∙ e -kt () \u003d kt () \u003d 2kg 3 Reaksiya tezligi doimiysi, uning o‘lchami k \u003d [(mol / l) ∙ s -1] k \u003d [s - 1] k \u003d [(mol / L) -1 ∙ s -1] k \u003d [(mol / L) -2 ∙ s -1] 4-taym τ ½ = τ ½ = τ ½ = τ ½ = 5 Vaqt-chiziqli funktsiya C ln C Reaksiya tartibini aniqlash usullari Kimyoviy reaktsiyalarning tartibini aniqlash uchun differentsial va integral usullar qo'llaniladi. Differentsial usullarda differentsial kinetik tenglamalar qo'llaniladi. Ushbu usullardan foydalangan holda reaktsiya tartibi hisoblab chiqiladi va raqam sifatida taqdim etiladi. Bundan tashqari, usul kinetik eksperimentga asoslanganligi sababli, hisoblash natijalarida ba'zi xatolar mavjud.

Kimyoviy kinetikabu kimyo sohasi bo'lib, u reaktsiyalar tezligini va ularga turli omillarning ta'sirini o'rganadi. Bir hil (bir fazali) jarayonda reaksiya tizimning butun hajmida davom etadi va uning tezligi har qanday reagentning yoki birlik vaqtiga har qanday mahsulotning kontsentratsiyasining o'zgarishi bilan tavsiflanadi. O'rtacha tezlikni farqlang v  cf \u003d ± ΔS / Δt, bu erda ΔC - vaqt bo'yicha molyar kontsentratsiyaning o'zgarishi va t vaqtidagi haqiqiy tezlik, vaqtga nisbatan konsentratsiyaning hosilasi bo'lgan: v  \u003d ± dS / dt. Katalizator bo'lmaganda har bir aniq reaktsiyaning tezligi reaktivlarning kontsentratsiyasiga va haroratga bog'liq . Interfazali interfeysda yuz beradigan heterojen reaktsiyalarning tezligi ham ushbu sirt hajmiga bog'liq. Reaktivlar kontsentratsiyasining reaktsiya tezligiga ta'siri faol massalar qonuni bilan belgilanadi: belgilangan haroratda reaktsiya tezligi stoiometrik koeffitsientlarga teng darajadagi reagent konsentratsiyasini ishlab chiqarish bilan mutanosibdir. AA + bB \u003d cC + dD reaktsiya uchun, amaldagi massalar qonunining matematik ifodasi deyiladi kinetik reaksiya tenglamasi, qayd etiladi: v  \u003d kS A a S B b, qaerda k - nisbati doimiy deb nomlangan mutanosiblik koeffitsienti,C A va C BReaktivlarning molyar kontsentratsiyasi, va a va b - ularning stoxiometrik koeffitsientlari. Kinetik tenglamadagi eksponentlar yig'indisi reaktsiya tartibi deb ataladi.   Ko'p bosqichli reaktsiyalarda reaktsiya tartibi fraktsiyali bo'lishi mumkin, ammo 3 dan oshmasligi kerak. Reaktsiyalarning kinetik tenglamalari moddalarning kondensatlangan holatda konsentratsiyasi  ularning o'zgarmasligi sababli ko'rsatilmagan. Bu doimiy kontsentratsiyalar tarkibiy qismlar sifatida stavka doimiyiga kiritilgan. Reaksiya mexanizmi  kimyoviy reaktsiyaning bosqichlari to'plamini chaqirdi, natijada boshlang'ich materiallar yakuniyga aylanadi. Reaktsiyalar bir bosqichli va ko'p bosqichli bo'lishi mumkin. Reaktsiya tezligi uning eng sekin bosqichi (chegara bosqichi) tezligi bilan belgilanadi. Farqlang bir hilva   heterojenkimyoviy reaktsiyalar. Bir fazali (bir hil) tizimda o'tadigan reaktsiyalar deyiladi, masalan, suyuq yoki gazsimon bir hil. Bunday reaktsiyalar butun tizimda sodir bo'ladi. Ko'p fazali tizimlarda yuzaga keladigan reaktsiyalar (ikki yoki undan ko'p fazadan, masalan, gazli va qattiq fazalardan iborat) deyiladi. heterojen. Bunday reaktsiyalar faqat interfeysda sodir bo'ladi. Geterogen reaktsiya tezligi birlik vaqtiga birlik yuzasiga reaksiya qiluvchi moddalarning kontsentratsiyasining o'zgarishi bilan belgilanadi. Reaksiya molekulyar  kimyoviy shovqinning elementar harakatiga jalb qilingan zarrachalar sonini chaqirdi.

Haqiqiy reaktsiyalarda molekulyarlik 1, 2, 3 bo'lishi mumkin. Bir bosqichda o'tadigan oddiy reaktsiyalarda tartib molekulyarlikka to'g'ri keladi. Massalar qonuni oddiy reaktsiyalar uchun amal qiladi. Bir necha bosqichda murakkab reaktsiyalar sodir bo'lganda, qonun ularning yig'indisiga emas, balki har qanday bitta reaktsiyaga nisbatan qo'llaniladi. Reaktsiya tezligining haroratga bog'liqligi, yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, reaktsiya tezligi reaktsiyada qatnashadigan zarrachalar (atomlar, molekulalar, ionlar) to'qnashuvlarining soniga bog'liq ekanligi bilan izohlanadi. Ammo barcha to'qnashuvlar kimyoviy shovqinlarga olib kelmaydi. Reaktsiya sodir bo'lishi uchun zarralar deyiladi ortiqcha energiya (o'rtacha qiymat bilan solishtirganda) bo'lishi kerak faollashtirish energiyasi  (E A). Harorat qancha yuqori bo'lsa, shuncha ko'p zarralar E A ga teng yoki undan ko'p energiyaga ega bo'ladi, shuning uchun harorat oshishi bilan reaktsiya tezligi oshadi. Kimyoviy reaktsiya tezligining barqarorligi samarali to'qnashuvlar soni bilan aniqlanadi, ya'ni. kimyoviy reaktsiyaga kirishga qodir bo'lgan faol molekulalar soni. Reaksiya tezligining doimiyligi harorat va aktivizatsiya energiyasiga bog'liqligi ifodalanadi arrenius tenglamasi : qayerda k- reaktsiya tezligi doimiy, Z - bu sterik omil deb nomlangan va reaktsiyaga olib keladigan to'qnashuvlar soniga bog'liq bo'lgan doimiydir; e - tabiiy logarifmaning asosi (e \u003d 2.7183 ...); - faollashtirish energiyasi, J / mol; R - doimiy gaz (R \u003d 8.314 J / K · mol), T  - harorat, K. Qaytariladigan reaktsiyalarda kimyoviy muvozanat o'rnatiladi -reaktsiyalarda oldinga va orqaga Agar reaksiya aA + bB ↔ cC + dD) bo'lsa, bu A va B reagentlari C va D mahsulotlariga (to'g'ridan-to'g'ri reaktsiya) aylanishi mumkinligini anglatadi va C va D mahsulotlari, o'z navbatida, bir-biri bilan reaksiyaga kirishishi va yana boshlang'ich materiallarni hosil qilishi mumkin. A va B (teskari reaksiya). Kimyoviy muvozanatning termodinamik sharti reaktsiyaning Gibbs energiyasining o'zgarmasligidir, ya'ni. r G \u003d 0 va muvozanatning kinetik sharti to'g'ridan-to'g'ri (v 1) va teskari (v 2) reaktsiyalar tezligining tengligi: v 1 \u003d v 2. To'g'ridan-to'g'ri va teskari reaktsiyalar kimyoviy muvozanat holatida bir xil sur'atda o'tayotganligi sababli, vaqt o'tishi bilan reaktivlar va mahsulotlar konsentratsiyasi o'zgarmaydi. Bular vaqt ichida o'zgarmaydigan konsentratsiyalar muvozanat deyiladi.

Reaktsiya davomida o'zgaradigan muvozanat bo'lmagan kontsentratsiyalardan farqli ravishda muvozanat kontsentratsiyasi odatda maxsus tarzda, ya'ni kvadrat qavs ichiga o'ralgan moddaning formulasi bilan belgilanadi. Masalan, [H 2] yozuvlari, biz vodorod va ammiakning muvozanat kontsentratsiyasi haqida gapirayotganimizni anglatadi. Berilgan haroratda reaktivlar va mahsulotlarning muvozanat konsentratsiyalari nisbati har bir reaktsiya uchun doimiy va xarakterli qiymatdir. Bu nisbat miqdoriy jihatdan kimyoviy muvozanat doimiy Kc ning qiymati, ularning muvozanat konsentratsiyalari mahsulotining stoxiometrik koeffitsientlariga teng keladigan darajaga ko'tarilgan reaktivlarning muvozanat konsentratsiyalari mahsulotiga nisbati bilan tavsiflanadi. Qaytadigan reaktsiya uchun aA + bV ↔ cS + dD, Kc ifoda quyidagi shaklga ega: Ks = . Reaktsiyalarning kinetik tenglamalarida bo'lgani kabi, muvozanat konstantalarining ifodalarida ham, ularning turg'unligi sababli kondensatlangan holatda moddalar konsentratsiyasi qayd etilmaydi. Gazlar ishtirokidagi reaktsiyalar uchun kimyoviy muvozanat doimiyligi nafaqat muvozanat konsentratsiyalari orqali, balki gazlarning muvozanat qisman bosimi orqali ham ifodalanishi mumkin. Bunday holda, muvozanat doimiyligining "K" belgisi "c" konsentratsiyasi belgisi bilan emas, balki "p" bosim belgisi bilan indekslanadi. Oldinga va teskari reaktsiyalar tezligining tengligi bilan tavsiflangan muvozanat holatida, agar tizim o'zgarmasa, tizim o'zboshimchalik bilan uzoq vaqt qolishi mumkin. Shartlar o'zgarganda, tezliklarning tengligi v 1= v 2  buzilsa, ikkita reaktsiyadan biri tezroq boshlanadi. Bu tizimda kimyoviy muvozanatning siljishi (siljishi) sodir bo'lganligi bilan izohlanadi. Agar tizimdagi sharoit o'zgarishi natijasida to'g'ridan-to'g'ri reaktsiya yuqori tezlikda boshlansa, ya'ni. v 1> v 2 , muvozanat to'g'ridan-to'g'ri reaktsiyaning yon tomoniga - o'ngga siljiydi va aksincha, agar teskari reaktsiya tezligi to'g'ridan-to'g'ri reaktsiya tezligidan katta bo'lsa, ya'ni. shart qondirilganv 2 > v 1 , muvozanatning teskari reaktsiyaga - chapga siljishi mavjud.

Kimyoviy muvozanatning o'zgarishiga reaktivlar yoki mahsulotlar kontsentratsiyasini o'zgartirish va haroratni o'zgartirish, shuningdek gazlar ishtirokidagi reaktsiyalar, shuningdek bosimni o'zgartirish orqali erishish mumkin. Bunday sharoitdagi muvozanat siljishining yo'nalishi Le Chatelier printsipi (ta'sir tamoyili) bilan belgilanadi: agar sharoitlar muvozanat tizimida o'zgartirilsa, muvozanat o'zgarishga qarshilik ko'rsatadigan reaktsiya yo'nalishi bo'yicha siljiydi.

Rasmiy kinetikada kimyoviy reaktsiyaning tezligi faqat reaktsiya qiluvchi moddalarning kontsentratsiyasiga bog'liq bo'lib ko'rinadi. Rasmiy kinetika qonunlari quyidagilarga imkon beradi: 1) kimyoviy reaktsiyaning kinetik parametrlarini aniqlang (stavka doimiy, yarim davr va boshqalar); 2) olingan qonuniyatlarni texnologik jarayonlarga xos bo'lgan ko'p bosqichli kimyoviy reaktsiyalarga kengaytirish; 3) kimyoviy reaktsiyalarni tasniflang. Kimyoviy transformatsiya jarayoniga kiradigan moddalar deyiladi boshlang'ich materiallar. Kimyoviy transformatsiya jarayonida hosil bo'lgan va keyinchalik bu kimyoviy o'zgarishlarga duchor bo'lmagan moddalar deyiladi reaktsiya mahsulotlari. Kimyoviy transformatsiya jarayonining ba'zi bosqichlarida hosil bo'lgan va xuddi shu jarayonning boshqa bosqichlarida ajralib chiqadigan moddalar deyiladi oraliq moddalar. Oraliq moddalarning shakllanishi va iste'moli reaktsiyalari deyiladi oraliq reaktsiyalar.

Bir fazada o'tadigan kimyoviy reaktsiya deyiladi   bir hil kimyoviy reaktsiya(eritmadagi reaksiya). Fazalar chegarasida yuzaga keladigan kimyoviy reaktsiya deyiladi heterojen kimyoviy reaktsiya(katalizator yuzasida reaktsiya). Shuni ta'kidlash kerakki, heterojen jarayonda ikkala reaktsiya qiluvchi moddalar ham bir xil fazada bo'lishi mumkin. Shunday qilib, etilen gidrogenatsiyasi C 2 H 4 + H 2 → C 2 H 6 katalizator yuzasiga chiqadi, masalan, nikel. Ammo ikkala reaktiv ham bir xil fazada (katalizator yuzasi ustidagi gaz fazasida). Murakkab kimyoviy reaktsiyalar, unda ba'zi bosqichlar bir hil, boshqalari esa heterojen deb ataladi bir hil heterojen. Homofazikjarayon deb ataladi, unda barcha tarkibiy qismlar: dastlabki, oraliq va yakuniy moddalar bir fazada bo'ladi. (Masalan, kislotani ishqor bilan neytrallash reaktsiyasi eritmada bo'ladi bir hil homofazik jarayon). Geterofaza - bu tarkibiy qismlar bir necha fazalarni tashkil etadigan jarayon (masalan, nikel katalizatorida etilenni gidrogenlash heterojen homofazik jarayon- jarayon metall va gaz fazalari chegarasida o'tadi va boshlang'ich materiallar va reaktsiya mahsuloti bir xil gaz fazasida bo'ladi).

Kimyoviy kinetikada asosiy miqdor reaktsiya tezligi. Kimyoviy reaktsiya tezligiBir birlik vaqtidagi moddaning bir birlik hajmidagi o'zgarishi. Umumiy holda, reaktsiya tezligi vaqt o'tishi bilan o'zgaradi va shuning uchun uni vaqt bilan (tizimning doimiy hajmida) reaktsiya qiluvchi moddaning kontsentratsiyasining hosilasi sifatida aniqlash yaxshidir:



Foydalanilgan adabiyotlar.

1.H.R.rahimov ,, Anorganik kimyo,,1984 yil.

2.N.S.Axmetov ,,obshaya i neorganicheskaya kimyo,1988 yil.

3.A.K.Glinka,,Umumiy kimyo,,1974 yil