Instituti kredit-iqtisod fakulteti "tasdiqlayman"

Tijorat banklari tomonidan aktivlar sifatini tasniflanishi bo‘yicha

rezervlar hajmi.¹⁷

Kreditlarning sifati bo‘yicha sinflari	Ehtimoliy yo’qotishlar bo’yicha zaxiralar ajratish me’yori
Yaxshi	0
Standart	10 %
Substandart	25 %
Shubhali	50 %
Umidsiz	100 %

Bozor riski-bankning hosilaviy moliyaviy instrumentlari, savdo portfelining moliyaviy instrumentlar bozor qiymatining, shuningdek xorijiy valyuta va qimmatbaho metallar kursi o‘zgarishi natijasida bankda zararlarning vujudga kelishi riski deb qaraladi. Bazel qo‘mitasi bozor riskini bozor baholarining tebranishiga asoslangan bank balansi va balansdan tashqari moddalari bo‘yicha yo‘qotish riski deb ta’riflaydi. Bozor riski o‘z ichiga fond bozori, valyuta va foiz risklarini oladi:

• 
  fond bozorlari riski-fond bozorlarida savdo portfeli va hosilaviy moliyaviy instrumentlarning bozor narxining salbiy o‘zgarishi natijasida vujudga keladigan risk;
  
• 
  valyuta riski - xorijiy valyutalar va qimmatbaho metallar kursining yoki ular bo‘yicha ochiq pozitsiyalarning o‘zgarishi natijasida paydo bo‘ladigan risk. Valyuta risklariga majburiy me’yorlar ham o‘rnatiladi: operatsion kun oxirida barcha valyutalar bo‘yicha uzun (qisqa) ochiq pozitsiyalar bank o‘z
  

¹⁷ Markaziy bankning “Tijorat banklari tomonidan aktivlar sifatini tasniflash, ular bo‘yicha yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar o‘rnini qoplash uchun tashkil etiladigan zaxiralarni shakllantirish va ulardan foydalanish” to’g’risidagi 242-sonli nizomi

kapitalining 20% idan oshmasligi kerak va operatson kun oxirida har bir xorijiy valyutalar bo‘yicha uzun (qisqa) ochiq pozitsiyalar bank o‘z kapitalining 10% idan oshmasligi kerak.

• 
  foiz riski-bankning aktiv va passivlari bo‘yicha foiz stavkalarning salbiy
  

o‘zgarishi natijasida moliyaviy yo‘qotishlarning paydo bo‘lish riski.

Likvidlilik riski–bankning o‘z moliyaviy majburiyatlarini to‘liq yoki qisman bajara olmasligi natijasida bankda yuzaga keladigan moliyaviy yo‘qotish bilan bog‘liq tavakkalchilik ¹⁸. Bankning likvidlilik tavakkalchiligi asosan, aktiv va passivlarning so‘ndirilish muddatlarining o‘zaro nomuvofiqligi oqibatida yuzaga keladi. Bankning likvidlilik tavakkalchiligini boshqarish «Tijorat bankining likvidliligini boshqarishga bo‘lgan talablar to‘g‘risida»gi Nizom (№421, 1998 yil 2 dekabr) talablari asosida amalga oshiriladi. Likvidlilik riski quyidagicha vujudga keladi:

• 
  bankning moliyaviy aktivlari va moliyaviy passivlari nomutanosibligi;
  
• 
  bank o‘z majburiyatlarini zarur hollarda tez muddatda bajarilishi.
  

Likvidllik me’yori (2015-yil 1-yanvargacha)¹⁹