Институти 5540600 «есмт» йўналишидаги талабалар учун «Тикув маҳсу

 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.1.1-расм. Витачкалар турлари. 

---

40 
Белбоғ ва хлястикларни тикиш 
Белбоғлар энсиз ва кенг, юмшоқ ва қаттиқ, конструкцияси бўйича бир деталдан 
иборат яхлит ва астарли (авра ѐки астар газламадан) бўлади. 
Яхлит бичилган белбоғ ѐки хлястик узунасига (ўнгини ичкарига қаратиб) икки бук-
лаб олинади ва икки томонга 0,5 -0,7см. кенгликдаги чок билан бириктириб тикилади.
Белбоғнинг иккинчи учини унинг қирқимини тескари томонга 0,7-1,0 см кенгликда букиб 
тикилади. Белбоғ шу очиқ қолган томондан ўнг томонига махсус мослама ѐрдамида ағда-
рилади. Очиқ қолган томонини букилган зийдан 0,1-0,15см. оралиқда универсал машинада 
тикилади (5.1.8-расм, а). 
Белбоғ ичига елим қопланган қотирма қўйишда белбоғнинг ташқи томони тескариси-
га елим қотирма қирқимини букиш зийига тўғри келтириб, белбоғ учларига 0,7-1см. етказ-
май, пастки қирқимидан 0,3-0,5см. қочириб қўйилади ва пресс ѐки дазмолда ѐпиштирила-
ди. Белбоғнинг иккала учи ва белбоғ ѐн томони узунасига тикиб олинади-да, ўрта қисмида 
озгина очиқ жой қолдирилади. Шу очиқ жойдан белбоғ махсус мослама ѐрдамида ўнг то-
монга ағдарилади. Очиқ қолган (тикилмай қолдирилган) жой ўнг томондан қўлда яширин 
қавиқ билан тикиб қўйилади (б). 
Белбоғни, хлястикларни қўш игнали чоклаш машинасида махсус буклагич ишлатиб, бо-
стирма чок билан тикиш ҳам мумкин (в). Белбоғ учига тўқа қўйиб тикишда, белбоғ тўқадан
ўтказилади. Белбоғ учини унинг ички томонига 2,4см. ўтказиб, қирқимини ичкари томонга 
0,7 см букиб, қайтма бахяқатор билан бостириб тикилади. 
5.1.8.расм. Белбоғларни тикиш. 
Куйлаклар чунтакларини тикиш
Чўнтаклар уч турга бўлинади: қирқма, чокдаги ва қоплама чўнтакларга. Қирқма 
чўнтаклар қаерга жойлашганига қараб ѐн ва тепа чўнтак деб аталади. Қирқмаси йўналишига 
қараб вертикал, горизонтал ва қиялама, чўнтак оғзи шаклига қараб тўғри чизиқ шаклида ва 
мураккаб шаклда бўлади. Чўнтак юқори томонининг безалишига қараб қопқоқли, листочкали 
ва мағизли бўлади, пастки томони рамкали ѐки кантли бўлади. 
Кўйлаклар чўнтакларида кўринма булмайди. Чўнтакнинг ҳамма деталлари асосий ма-
териалдан бичилади. Астар кўринма ва бўйлама функциясини бажаради. Мағиз чўнтак хал-
таси, чўнтак қопқоқ астари билан яхлит бичилиши мумкин. Чўнтак оғзини чўзилишдан 
а б в г

---

41 
сақлаш учун бўйлама ва уқа ишлатмасдан, чўнтак халтасини газлама танда ипи йўналишида 
бичиш лозим.