|
Mashqalalar ha’m kadrlar tayarlaw sistemasin tu’pten reformalaw faktorlari
Rawajlaniwdin’ erisilgen da’rejesi
Ózbekstan Respublikası mámleket ǵárezsizligine erisip, ekonomikalıq jáne social rawajlanıwdıń ayriqsha jolin tańlawı kadrlar tayarlaw strukturası hám mazmunın qayta shólkemlestiriwdi zárúr etip qoydı hám qatar ilajlar kóriwdi: "Tálim haqqiında"g’i Nızamdı engiziwdi (1992-jıl); jańa oqıw jobaları, da’stu’rleri, sabaqlıqların engiziwdi, zamanagóy didaktik támiynattı islep shıǵıwdı; oqıw orınların attestatsiyadan ótkeriwdi hám akkreditatsiyalawdi, jańa tiptegi tálim mákemelerin shólkemlestiriwdi talap etdi.
Mektepke shekemgi bilimlendiriw tarawında úylerde shólkemlestiriletug’in balalar baqshalari hámde "balalar baqshasi-mektep" kompleksi tarmaǵı rawajlanıp barmaqta. Balalarǵa shet tillerdi, xoreografiya, suwretleytuǵın hám muzıka kórkem óneri, kompyuter sawatxanlıǵı tiykarların úyretiwshi 800 den artıq topar islengen.
Jańa tiptegi mektepler hám ulıwma bilim beriw oqıw orınları tarmaǵı rawajlanıp barmaqta. Házirgi kúnde 238 licey hám 136 gimnaziya islep turıptı. "Salamat áwlad ushın", " Ruwxıylıq hám bilim", " Ekonomikalıq tálim", " Awıl mektebi", "Rawajlanıwda nuqsanı bolǵan balalardı qayta tiklew" hám basqa tarmaq dasturleri ámelge asirilmaqta. Respublika ulıwma bilim beriw mekteplerinde 435 mińnan aslam oqıtıwshı islep atır, olardıń 73 procenti joqarı maǵlıwmatlı bolıp tabıladı.
Miynet bazarın, en’ da’slep awıllıq jerlerde miynet bazarın qáliplestiriwdiń aymaqlıq o’zgesheliklerin esapqa alǵan halda óner-texnika tálimin qayta shólkemlestiriwge kirisildi. Házirgi kúnde bul sistemada jámi 221 mıń kisi tálim menen qamtıp alǵan 442 oqıw jurtı, sonday-aq, 209 kásip-óner mektep, 180 kásip-óner liceyi hám 53 biznes-mektep islep turıptı. Búgingi kúnde baslanǵısh kásip-óner tálimi oqıw orınlarında derlik 20 mıń oqıtıwshı hám maman qánigeler islep atır.
Respublikada jámi 197 mıń kisi tálim alıp atırǵan 258 orta kásip-óner tálimi oqıw jurtı islep turıptı. Olarda derlik 16 mıń oqıtıwshı hám injener-pedagog xızmetkerler miynet qılıp atır.
Ózbekstan joqarı mektep sisteması 58 joqarı oqıw jurtın, sonday-aq 16 universitet hám 42 instituttı óz ishine aladı, olarda 164 mıń student tálim alıp atır; 16 universitettiń on ekesi Ózbekstan ǵárezsizlikke erisken dáslepki eki jılda dúzildi. Joqarı oqıw orınlarında islep atirǵan 18,5 mıń oqıtıwshınıń 52 procenti pán doktorı hám pán kandidatlari bolıp tabıladı. Joqarı tálimde kadrlar tayarlawdı oraylastırıwdan huqıqıy jóneliske ótkeriw jumısı alıp barılmaqta, oqıw orınlarınıń tarmaǵı ken’eymekte, universitet tálimi rawajlanıp atır. Bilimlerdiń jańa tarmaqları boyınsha kadrlar tayarlaw baslap jiberildi, joqarı mektepti kóp basqıshlı sistemaǵa ótkeriw ámelge asırılıp atır. Abiturientler hám studentlerdiń bilim dárejesin test hám reyting tiykarında bahalawdıń aldıńǵı usılları engizilip atır.
Joqarı maman ilimiy hám ilimiy-pedagog kadrlar sapasına asqan talaplarǵa muwapıqaspirantura hám doktoranturada kadrlar tayarlaw jumısı ken’eymekte. Joqarı attestatsiya komissiyası dúzildi. Respublikada derlik 4 mıń aspirant bolıp, olardan 69 procenti joqarı tálim sistemasında hám 31 procenti ilimiy-izertlew institutlarında tálim alıp atır. Jámi ilimiy hám ilimiy-pedagog kadrlardıń 8 payızın pán doktorlari hám 37 payızın pán kandidatlari quraydı.
Kadrlar mamanlıǵın asırıw hám olardı qayta tayarlaw sistemasında 23 institut, 16 fakultet, 4 oray hám 14 bilimlerdi jetilistiriw kursları islep turıptı.
Uqıplı óspirim hám qızlardı ızlep tabıw, olarǵa kómeklesiw, olardıń qábileti hám uqıpın ósiriw boyınsha arnawlı fondlar dúzildi, qábiletli jaslardı sırt ellerdegi jetekshi oqıw orınları hám ilimiy oraylarda oqıtıw hám stajirovkadan ótkeriw jolǵa qoyıldı.
Pán hám bilimlendiriw tarawında xalıq aralıq baylanıslar keńeyip barmaqta.
Sog’an qaramay, ámelge asırılǵan ózgerisler kadrlar tayarlaw sapasın asırıw, mámleketti sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw talaplarına muwapıqboliwin támiynley almadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
