Insonning ma`naviy kamolotida falsafiy dunyoqrashning tutgan o`rni

Insonning ma`naviy kamolotida falsafiy dunyoqrashning tutgan o`rni

Biz umr surayotgan bu ko`hna dunyo sir u sinotga to`liq.ana shu sirlardan voqif bo`lishni istab yo`lga chiqqan ko`plab ilm nomoyondalari bor,buy yo`l ilm u marifat yo`li bo`lib,u o`zining turli so`qmoqlariga ega,biri hisob-kitob ilmi,biri tabobat ilmi,ya`na biri esa muloqot ilmi, va shu ka`bilar.

Falsafa shunday bir fa`nki uni fa`n deyish ham murakkab o`zida jamiyki ilmlarni uyg`un qilgan va shu orqali ham yahlit bo`lgan yo`nalish ilm so`qmoqlarining har biri falsafa va donolikga uzviy bog`liqlikda,biror jumoqning mohiyatini anglash uchun bilimning o`zi kamlik qiladi,anglash uchun falsafa dunyo qarash mantiqiy fikrlash vaziyatni chuqur anglash lozim bu jarayonda esa barchasini umumlashtirish juda muhim.Bugungi kunda haqiqatni izlash faqat falsafagina taalluqli degan fikrga qo‘shilib bo‘lmaydi. Faylasuf bo‘lmasdan ham fizika, tibbiyot, badiiy ijodda yoki kundalik hayotda bilim va haqiqatga intilish mumkin. Biroq haqiqatni ongli izlash aynan falsafadan boshlangan.«Falsafa nima degani?» savolga javob izlash oson emas. Har birimiz u yoki bu matn, yo nutq falsafiy yohud falsafiy emasligini ichki sezgi bilan his etamiz. Ammo falsafaga qat'iy ilmiy ta'rif berish juda mushkul. Bunga urinib ko‘rishning o‘zi kifoya. Falsafaga tegishli bo‘lmagan narsani aniqlash osonroq. Masalan, falsafa DNK tuzilishini aniqlash bilan shug‘ullanmaydi, differensial tenglamalarni yechmaydi, kimyoviy reaksiyalarni o‘rganmaydi, yer qobig‘i harakatini tadqiq etmaydi va hokazolar.Agar fanlar, aytaylik, botanika yoki lingvistika ta'riflarini oladigan bo‘lsak, ulardagi mavjud farq, odatda, mashg‘ulotning asl mohiyatiga daxl qilmaydi. Hyech bir botanik mutaxassisligi fanining mavzusi - o‘simlik olami ekanligiga e'tiroz bildirmaydi. Har qanday lingvist o‘z fanining mavzusi - til ekanligini tasdiqlaydi. Falsafada esa boshqacharoq. Bir faylasufning ta'rifi boshqasinikidan farq qilishi mumkin. Falsafaning ta'rifi shu qadar ko‘p va turli-tumanki, ko‘pchilikda «O‘zi bir fan to‘g‘risida gap ketyaptimikin yoki yo‘qmi?»² degan savol tug‘ilishi mumkin.Ba'zi falsafiy tizimlarda falsafa oliy bosh ibtido yoki birinchi sabab to‘g‘risidagi fan deb ta'riflanadi. Masalan, qadimgi yunon faylasufi Arastu ta'limotida, u «barcha mavjudotning ibtidosi va sabablari to‘g‘risidagi fan» deyilgan bo‘lsa, o‘rta osiyolik mutafakkir Abu Ali Ibn Sino falsafani «mutlaq borliq to‘g‘risidagi oliy fan» deb ta'riflagan. Boshqa yo‘nalishlarda falsafaning bosh sababi birinchi ibtidolarni bilish ekanligi umuman rad etiladi, masalan, o‘rta asr ilohiyotchisi al-G‘azzoliy o‘zining «Faylasuflarni rad etish» nomli maxsus asarini shu mavzuga bag‘ishlagan.