Inson va tuproq” kitobi “Jayron” ekologik markazi

Bo`tako`z-(Centaurea depressa) — murakkabguldoshlar (murakkabgullilar oilasi) ga mansub bir yillik begona oʻt. Bugʻdoy, zigʻir kabi ekinlar orasida uchraydi, adir va togʻ etaklaridagi toshloq yerlardaoʻsadi. Bo`tako`z may—iyunda gullaydi, guli och koʻk, binafsha yoki havorang bo`ladi. Urugʻidan ko`payadi.

Bo`yin-gavdaning bosh bilan tanani biriktiruvchi qismi. Tepadan bosh, pastdan ko`krak qafasi bilan chegaralangan. Bo`yinning orqa qismi ensa, oldingi yuzasi esa haqiqiy bo`yindir. Ensa qismi faqat muskulardan tashkil topgan bo`lib, oldi tomonida hiqildoq, kekirdak va ularning oldingi yuzasida qalqonsimon bez joylashgan. Bo`yinning ikki yonida qon tomirlar, nervlar va nizik muskullar bor. Bo`yinda teri osti muskuli borligi uchun teri harakatchan bo`ladi.

Bo`yoq-maydalangan mineral yoki organic birikmalar, alifmoy va lok kabilarning aralashmasi. Bo`yoq bo`yaluvchi buyumlarni yemirilishdan (yog`ochni chirishdan, temirni zanglashdan) saqlaydi. Bo`yoqning o`ziga xos xususiyati shundaki, u quritilganda buyum sirtida yupqa parda hosil qiladi. Bo`yoqning moyli va likli turlari bor. Moyli bo`yoq aifmoyda tayyorlanadi. Sanoatda quyuq pasta holida ishlab chiqariladi, asosan qurilishda ishlatiladi. Lokli bo`yoqlar benzin, kerosin, issiq suv muhitida ishlatiluvchi metal buyumlarni, yog`och, beton, qog`oz, asbob va boshqalarni yemirilishdan saqlash maqsadida qo`llaniladi.

Bo`zsuv kanali-Chirchiq daryosidan chiqarilgan qadimgi kanal. Boʻzsuv Chirchiqning oʻng sohilidagi qadimgi terassalar boʻylab shimoli-sharqdan janubi-gʻarbga tomon yoʻnalib, Toshkent viloyati Qibray, Zangiota va Yangiyoʻl tumanlari, Toshkent shahri hududi, shuningdek Qozogʻiston Respublikasi yerlaridan oʻtib, Chinoz yaqinida Sirdaryoga quyiladi. Uzunligi 159 km. Boʻzsuvning oʻzani egribugri, kengligi 10–20 m. Quyi oqimida 30 m gacha chuqur dara hosil qilgan. Boʻzsuvdan irrigatsiya va sanoat uchun moʻljallangan katta-kichik 23 kanal chiqarilgan. Eng yiriklari: oʻng sohil Qorasuv, Salor, Kaykovus, Anhor, Iskandar, Yuqori Toshkent, Joʻn, Kurkuldak, Niyozboshi, Shimoliy Toshkent kanallari, Boʻrjar tashlamasi. Salor, Kaykovus, Qorasuv va Anhor Toshkent shahridan oʻtib, shaharni suv bilan taʼminlaydi. Boʻzsuv va undan chiqarilgan kanallarning umumiy uzunligi 400 km dan oshadi. Boʻzsuv suvi bilan Toshkent viloyati Zangiota, Qibray, Yangiyoʻl tumanlari va Qozogʻistonning Chimkent viloyatidagi 140 ming ga yer suv bilan taʼminlanadi.

Bobotog`-Surxondaryo viloyatining sharqidagi togʻ tizmasi. Oʻzbekiston va Tojikiston Respublikalari chegarasida, Surxondaryo va Kofarnihon daryolari oraligʻida shimoli-sharqdan janubi-gʻarbga tomon Amudaryo sohiligacha choʻzilgan. Uzunligi qariyb 125 km, eni 30– 40 km. Eng baland choʻqqisi — Zarkosa togʻi, 2290 m. Iqlimi quruq va keskin kontinental. Togʻ yon bagʻirlarida buloqlar, qish va bahorda toʻlib oqib, yozda qurib qoladigan soylar bor. Togʻ oldilari mol boqiladigan yaylovdir. Qumqoʻrgʻon tumanining "Oqqopchigʻay" jamoa xoʻjaligida dunyoga mashhur sur qorakoʻl terisi olinadigan qorakoʻl qoʻylari boqiladi. Tokchilik xoʻjaliklari ham tashkil qilingan. Bobotog`ning Kofarnihon vodiysida sugʻoriladigan dehqonchilik rivojlangan.