Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

тўғрисида”ги № 96­сонли буйруғидир.

---

137
9.3. Ички ишлар органлар вазифаларини ҳал этишда инсон 
ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлаш
Ҳуқуқий давлатда шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш, шунинг-
дек ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, бартараф этиш ва тергов қилиш 
қонуний воситалар ёрдамида олиб борилиши лозим. Давлатнинг барча ҳокимият­
ижро этувчи тузилмалари ва айниқса, ички ишлар органлари (ўз ваколатлари 
доира сида) фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатла-
рини амалга оширишни таъминлаб бериши, уларни ҳимоя қилиш функцияси-
ни амалга ошириши лозим. Бироқ, мазкур ҳуқуқларни ҳимоя қилиш, бутун-
лай ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга юклатилади, улар орасида ички 
ишлар органлари алоҳида ўрин эгаллайди.
Ички ишлар органлари олдида турган асосий вазифаларга қуйидагилар 
киради:
• фуқароларнинг шахсий хавфсизлигини таъминлаб бериш;
• жиноятлар ва маъмурий ҳуқуқбузарликларни ўз вақтида олдини олиш 
ва бартараф этиш;
• жиноятларни тезда ва тўла очиш; жамоат тартибини муҳофаза қилиш 
ва жамоат хавфсизлигини таъминлаш;
• мулкни ноқонуний тажовузлардан ҳимоя қилиш;
• ўзининг қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини амалга оширишида фуқароларга, 
мансабдор шахсларга ва бошқа субъектларга ҳуқуқий ва ташкилий ёрдам 
кўрсатиш ва бошқалар.
Ички ишлар органларининг тузилмавий бўғинларининг иш фаолияти, 
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва бошқа қонунчилик ҳужжатлари 
билан мустаҳкамланган ҳуқуқларга таҳдид солаётган турли хил ҳуқуқ бузар­
ликларга қарши кураш олиб боришга қаратилган.
Фаолиятнинг кўрсатиб ўтилган турларининг мазмуни ва хусусияти тур-
ли хил бўлишига қарамай, шахс ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш 
бўйича вазифаларга тааллуқли асосий принйиплар, шакллар ва усуллар бир хил 
ҳисобланади ва фақатгина тафсилотлардагина фарқланади, холос. Ҳокимият 
ваколатига эга бўлган ички ишлар органларининг фаолияти, қонунда улар 
учун белгилаб қўйилган ҳуқуқий шакллар доирасида амалга оширилади. 
Бундай шаклларга, турли мазмунга эга бўлишига қарамай, бир бири билан 
яқиндан боғланган ва ўзаро таъсир кўрсатувчи ташкилий ва юридик шакл­
лар киради. Ундан ташқари, уларнинг ҳар бири ўзида, бошқасига тааллуқли 
бўлган элементни ҳам олган бўлиб, айрим ҳолларда уларни фарқлаш жуда 
ҳам қийин кечади.
Бу, ички ишлар органларининг тузилмавий­функционал тузилмасининг 
икки томонлама ҳусусиятга эга эканлигиддан дарак беради. Улар ўзининг эгал-
лаб турган ҳолати бўйича давлат бошқаруви органлари тизимига киради ва шу 
роли билан ҳокимият бошқарувчилик ваколати соҳиби сифатида ваколатини 
амалга оширади ҳамда ўз кучлари ва воситаларига нисбатан ҳам, шунингдек, 

---

138
ташқи муҳитга нисбатан ҳам бошқарувчилик тизимини ташкил этувчи бўлиб 
ваколтини амалга оширади.
Ундан ташқари, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳар 
қандай таҳдидлардан ҳимоя қилиш мажбурияти юклатилган ҳуқуқни муҳофаза 
қилиш тизимининг фаол звеноси ҳам ҳисобланади.
Қайд этиб ўтилганидек, фаолиятнинг юридик ва ташкилий шакллари 
ўртасидаги чегара анча ноаниқдир, чунки улар кўпроқ ўзаро боғлиқ бўлиб, 
бир бирини тўлдиради ёки бир бирини такрорлайди.