|
Giyohvahd moddalarning turlari va ularning inson organizmiga ta’siri.
Bular:
- o’pka, yurak, jigar, bu yurak qon-tomirlarini ishdan chiqaradi;
- suyak milklarining ko’rishi;
- odamni haddan tashqari ozib ketishi;
- bosh miyada qon aylanish tizimining buzilishi va xotiraning susayishi;
- bepushtlik har xildagi yuqumli kasalliklar;
- ayollarda sut bezlari va oshqozon hamda o’pka raki, umuman bulardan tashqari turli teri tanosil kasalliklarini keltirib chiqaradi.
Chunki giyohvandlar bir shpritsdan ukol olishadi yoki bo’lmasa jinsiy yo’llar orqali Sog’lom odamlarga og’ir kasalliklarni yuqtirishadi.Hammasining ohir-oqibati fojiya ya’ni o’limdir. Misol qilib: xozirda Surxondaryo viloyatida SPID kasalligiga uchraganlarning soni 39 nafar kishini tashkil etadi. 2 mingdan ko’proq giyohvand ruyhatga olingan, ularning aksariyatini 15-35 yoshgacha bo’lgan yigitlar tashkil qiladi. Afsuski bu raqamlar ro’yhatga olinganlari, bu raqam soni bir necha marta bo’lishi ehtimoldan xoli emas.
Butun dunyog’a giyohvand moddalar yetkazib berishda birinchi o’rinda turadigan, bizga chegaradosh bo’lgan davlat-Afgonistondagi mavjud ahvol qator yillardan buyon g’oyat tashvishli edi. Qolaversa, bir necha 10 millyard dollarga qo`llanadigan bu og’uning odam boshiga keltiradigan kulfatlarining hisob-kitobi aslo yo’q? Albatta dalatimizga chegaradosh Tojikiston, Avgoniston davlatlarida yetishtirilayotgan giyohvandlik moddalarining O’zbekistonga kirib kelishi va davlatimiz orqali boshqa dalatlarga chiqarilishi uchun qancha o’rinishlar bo’layotganligi, kunora giyohvand moddalar bilan qo`lga tushayotgan og’ufuriushlarga qonunlarimizda og’ir jazolar qayd etilgani barchaga ma’lumdir.
Ammo buni faqat huquq-targ’ibot idoralarining ishi, deb tushuntirish noto’g’ridir. Birinchi navbatda ota-onalar, mahalla ko’y, jamoat va nodavlat tashkilotlari bir yoqadan bosh chiqarib og’ufurushlikka qarshi kurashish zarurligini mavjud xolda taqozo qilayapti
Toksikomaniya.Toksikomanlar yuridik jihatdan narkotik preparatlarga kirmaydi, lekin unga odam o’rganib qoladi. Taksikoman preparatlar guruhiga: a) psixoleptik (seduksen, elenium, tazepam, trioksazin, meprobanat); b) psixoanaleptik (sidanofen, atsefsn va 6.); v) boshqa stimulyatorlarga (fenamin, benzidrik, kofe, choy) kiradi.
Nerv sistemaning ko’zg’aluvchanligini oshirish uchun yoki charchaganda, ishchanlik qobiliyati kamayganida, uyquni qochirish uchun fenomin yoki benzedrin preparatlarini qabul qilib, ko’pincha narkomaniya rivojlanadi. Bu preparatlarni tez-tez qabul qilish natnjasida odam bularga o’rganib qoladi. Kayfiyatni yaxshilash uchun bu preparatlarni qabul qilgisi keladi. Ba’zan odam kofe yoki achchiq choyni ichib taksikoman bo’lib qolishi mumkin. Kofe yoki achchiq choy (chivir) ichmasa uyqusizlik, bosh og’rig’i, qo’rqinchli tush ko’rish, qaltirash xolatlari sodir bo’lishi mumkin. Achchiq choy (chivir) ichgandan 30-40 minut o’tgach «mast bo’lish» yaxshi kayfiyatni ko’tarilish ko’eg’oluvchanlikning ortishi kuzatiladi. Ish qobiliyatini ortishi, charchoqlikni qondirish mumkin. Chivirni surunkali qabul qilish oqibatida uyqu, psixikaning buzilishi, qiziqishni kamayishi vujudga keladi. Polinarkomoniyaga giyohvand moddalar bilan bar vaitda nos chekish, ichish, spirtli ichimliklar ichish kiradi. Polinarkamaniya tibbiyotda bir vaqtning o’zida turli hil giyohvand moddalarni tasirini uzoqroq saqlab turish maqsadida, ya’niy qayf xolatini uzoqroq davom etitirish maqsadida qo’shimcha kayf beradigan narkotik bo’lmagan moddalarni ishlatilishi. Polinarkomaniya ikkita undan ortiq narkotik moddani qabul qilishdir. Odam alkogol bilan birga narkotik modda qabul qilishi mumkin. Masalan alkogolizm + chekish + morfinizm, yoki alkogolizm + nashavandlik + tamaki chekish. Ba’zilar alkogolni ichadi so’ng tamaki chekadi, undan so’ng uyqu dori ham qabul qiladi. Polinarkomanlar og’ir bemorlar hisoblanadilar. Narkotik moddalar bilan uyqu dorisini ichganda bo’g’inlarda qattiq og’riq, qaltirash, ishtahaning pasayishi, psixoz yuzaga keladi. Bemorlar ta’sirchan, tajavuzkor, xotirasi sust, ishchanlik qobilyati pasaygan bo’lib qoladilar. Ba’zan narkomanlar alkagol bilan nasha chekadilar. Bunday bemorlar ingraydi, baqiradi, qo’rqadi, o’zini o’zi o’ldirmoqchi bo’ladilar. Opiy bilan uyqu dori ichsa haddan tashqari hursandlik, sergaplik va boshqalar vujudga keladi, so’ng tajavuzkor bo’lib qoladilar.
Psixostimulyator vositalarga: «ekstazlar», kokain, galyutsionagenlar kiradi. Ekstazlar - keyingi vaqtlarda ko’proq qo’llanila boshlandi. Ko’proq ekstaz qabul qilinganda tana harakati faollashadi, harorat oshadi va issiqikka chalinib o’lim sodir bo’lishi mumkin. Kokain qabul qilinganda yurakda aritmiya sodir bo’ladi, odam to’satdan o’lib qladi.
Gallyutsionagenlar kanopga o’xshab kayf, beradi. Bu moddalar psixozni keltirib chiqradi.
Uchuvchi moddalarga - kimyoviy erituvchilar, benzin, kley, bo’yoqar va boshqlar kirib, ularni hidlashadi. Bu moddalar bosh miya, jigar, o’pka hujayralarini o’ldiradi.Tamaki tarkibidagi nikotin va spirtli ichimliklar tarkibidagi etanol - etil spirti ham narkotik moddalarga kiradi. Bu moddalar ta’siridan ham odam kayf qladi.
Alkogolni istemol qlishganda turli darajadagi zaharlanish vujudga keladi. Birinchi darajadagi mast bo’lishda qo’zg’alish, eyforiya, tetiklik, harakatlarning tormozlanish xolatlari sodir bo’ladi. Bunda qizarish, pulsni tezlashuvi, ishtahani ochilishi, ba’zi xolarda jinsiy faoliyatning ortishi kuzatiladi.
Odam saxiy, tetik, sergap maqtanchoq bo’lib qoladi. Miya po’stlaridagi nerv markazlar tormozlanadi.Ikkinchi stadiya markaziy nerv sistemasining tormozlanishi bilan harakterlanadi. Bunda umumiy quvvatsizlik, fikrlash tempini kamayishi, nutqning buzilishi, muskul harakatlarining koordinatsiyasining buzilishi va boshqalar vujudga keladi.
Uchinchi daraja ongning chuqur buzilishi, hushdan ketish bilan harakterlanadi. Komada yoki hushidan ketganda yuzi qizarishi so’ng ko’karib ketishi sodir bo’ladi. Ko’z qorachig’i keskin torayadi, nafasi sekinlashadi, pulsi susayadi, yurak sekin uradi.
Shuni aytish kerakki, narkomanlarda jigar hastaligi ko’plab uchraydi. Sababi narkotik mahsulotlarini ko’knoridan tayorlashda turli xil kimyoviy erituvchilardan - atseton, erituvchilardan toluol, benzol, sirka angidridi kabilardan foydalaniladi. Ular organizm uchun, ayniqsa jigar uchun uning hujayra va to’qimalari uchun o’ta zaharli hisoblanadi. Bu moddalar bir tomondan jigarni ishdan chiqarishi bilan jigar hastalanishini keltirib chiqaradi. Jigarda zaharli modda 1,5 foizgacha saqlanadi. Narkotiklarda ko’pincha gepatit (toksik) - sariq kasallikni keltrib chiqaradi. Yuqumli A, B turdagi gepatit kasalligini sog’ayishni uzaytirib yuboradi. Narkotiklar bundan tashqari jigardagi oqsil singezinn jigarda qonning ivishida qatnashish funktsiyasini buzadi. Muskul tonusi pasayadi. Ba’zan epilepsiya vujudga kelib, siydik ayirish ixtiyorsiz bo’ladi. Odam qusadi, ichki organlari zarar ko’radi. Og’ir mastlikdan so’ng odam hech narsani eslamaydi. Alkogol odam organizmida 8 - 20 kungacha saqlanib turadi. Bunday bemorlar og’ir zararlangan hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
