Innovatsiyalar vazirligi

Yanvar-dekabr oylarida mahalliylashtirish dasturi doirasida ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar eksportining hajmi
13
 
 
“Klaster” nazariyasining mohiyati va uning rivojlanishi 
Iqtisodiyot amaliyotida xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar hamkorligining turli 
ko‘rinishlari mavjud: klaster, franchayzing, autsorsing, subkontrakt va hokazo. 
Korxonalar raqobatbardoshligining zamonaviy strategiyalari tahlili natijalaridan 
kelib chiqib, engil sanoat korxonalari raqobatdoshligining asosiy sharti klasterlash 
strategiyasi hisoblanadi. 
Tasniflangan omillarning har biri o‘zaro bog‘liq bo‘lib, ular birgalikda 
korxonalar raqobatbardoshligiga erishish ustunliklarini keltirib chiqaradi, ta’sir 
etish bo‘yicha o‘zaro munosabatlarga asoslangan mukammal tizimni shakllantirish 
lozimligini belgilab beradi. 
“Klaster” atamasi fransuzcha so‘z bo‘lib o‘zbekcha tarjimasi “panja”, “bosh”, 
“bog‘lam”, “guruh”, “to‘planish”, “turg‘un” ma’nolarini beradi. shuningdek, 
“klaster” tanlanma tadqiqotlarning bir usuli sifatida ham ifodalanadi. 
Klasterning mohiyati Alfred Marshallning «Iqtisodiyot prinsiplari»(1890 y.) 
nomli 
asaridagi«ixtisoslashgan 
tarmoq-sohalarning 
alohida 
hududlarda 
uyg‘unlashishi» to‘g‘risidagi nazariy qarashlarida o‘z aksini topgan. Uning ilmiy 
xulosalari bo‘yicha ixtisoslashgan faoliyat yurituvchi sub’ektlarning hududiy 
uyg‘unlashuvi: 
malakaviy mehnat resurslari mavjudligi; 
ta’minotchi va qo‘shimcha sohalarning o‘sishi; 
alohida firmalarning ishlab chiqarish jarayonidagi turli bo‘g‘inlarga 
13
Manba: O`zbekiston Respublikаsining stаtistikа qo`mitаsi / www.stat.uz 

---

ixtisoslashuvimavjudligiga asoslangan. 
O‘zaro munosabatlar samarasi
14
 
XX asrning so‘nggi yillaridan keyin klaster nazariyasining rivojlanishida 
ko‘plab muhim (Amerika, Britaniya, Skandinaviya va b.) ilmiy maktabyutuqlarini 
kuzatish mumkin. 
Xususan, Amerika olimlari M.Porterning «raqobatda ustunlik nazariyasi»
15
, 
M.Enrayt, S.Rezenfeld, P.Maskell va M.Lorensenning «mintaqaviy klasterlar 
konsepsiyasi»
16
, A.Marshallning «sanoat hududlari nazariyasi»
17
, P.Bekatinning 
«Italyan sanoat okruglari nazariyalari»
18
, M.Storperning «ideal» hududiy 
klasternazariyalari yaratilgan. 
Qo‘shimcha qiymat va «klasterlar zanjiri uyg‘unligi» kabi nazariyalar ham 
shu guruhdan o‘rin olgan. 
Keltirilgan nazariyalarida