Innovatsiya-ziyo

z
harfi bilan, 
о '
harfini 
о
harfi bilan, 
о
harfini 
a
harfi bilan almashtirish tavsiya etildi. Biroq bu uzoq yillar 
davomida 
odatlanib 
qolingan, 
an’analashgan 
me’yorlami 
o‘zlashtirishda chalkashliklami vujudga keltirishi tayin. Yoki 
portlovchi va sirg‘aluvchi 
j
tovushlari uchun ikki harf berish masalasini 
olayhk. 0 ‘zbek tiliga portlovchi 
j
harfi xos. Sirg‘aluvchi 
j
o'zlashma 
so‘zlarda uchraydi. 0 ‘zlashma so‘zlar uchun alohida harf tanlanadigan 
bo‘lsa, arab tilidan o ‘zlashgan * 
(halol
so'zidagi “h”) va с
(hamd
so‘zidagi “h”) harflarini ham o ‘zbek alifbosida boshqa-boshqa harflar 
bilan berishga to‘g ‘ri kelar edi. Alifboga qo’shimcha harf kiritish yoki 
chiqarish bilan nutq madaniyati o‘sib qolmaydi, balki nutq madaniyati 
takomillashuvida yanada chalkashliklar sodir boTadi. Chunki
45

---

miUionlab kishilar hozirgi kundagi me’yorlarda tahsil ko'rishgan. 
Shuning uchun masalani murakkablashtirmay, nutq madaniyatini 
mavjud fonetik me’yorlar asosida takomillashtirish zarur.
Talaffuz m e’y o ri Adabiy nutqning og‘zaki va yozma shakli 
bo'lgani kabi nutqda ham imlo va talaffuz me’yorlari farqlanadi.
Talaffuz me’yori fonetik m e’yor asosida shakllanadi. Fonetik 
me’yor til me’yori bo'lsa, fonetik me’yor nutq m e’yori hisoblanadi.
Talaffuz m e’yori so‘z va qo‘shimchalami to 'g 'ri talaffuz qilish, 
so'zlarning urg‘usini joyiga qo'yishdir.
Adabiy tilning og‘zaki shakli me’yori talaffuz va nutqiy ohangda 
namoyon boTadi.
Orfoepiya - grekcha 
orphos 
- to‘g‘ri, 
epos -
nutq degan m a’noni 
bildiradi. To‘g ‘ri talaffuz, aw alo, shaxsning madaniy yetukligidan 
dalolat beradi. Og‘zaki nutqda har xil talaffuz qilinadigan tovush, 
qo‘shimcha va so‘zdan adabiy til uchun qabul qilingan bittasi to 'g'ri 
talaffuz me’yori hisoblanadi. Masalan, 
0
‘zbek shevasida bir so‘z 
turlicha talaffuz qilinadi: