Innovatsiya va uning turli tasniflari Innovatsiya

6.O’qitishning 21 asr texnologiyalari

Respublikamizda zamonaviy texnik vositalardan foydalanish dunyoning ko'plab rivojlangan mamlakatlaridagi kabi ta’limga bo'lgan munosabatni o'zgartirib, ta’lim va axborot madaniyatining global hodisasiga aylandi. So'nggi o'n yillikda mamlakatimizda axborot ta’lim texnologiyalari jadal rivojlandi, ammo an’anaviy ta’lim shakllari bilan bir qatorda o'quv jarayonida o'z o'rnini topa boshlagan ta’lim bu o'qitish usullari orasida biz uchun erkin va oddiy o'qitish usullaridan biri bo'lgan masofaviy o'qitish usulidir. Masofaviy ta’lim yangi ta’lim shakli sifatida va shunga mos ravishda mamlakatimizda faol shakllantirilmoqda va rivojlanmoqda. Uning maqsadi o'qituvchilarimizni o'zgaruvchan ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarga moslashish, dunyo va milliy madaniyatlar tizimiga muvaffaqiyatli qo'shilish imkonini beradigan universal ta’lim elementlarini berishdir. Ushbu jarayonda zamonaviy axborot texnologiyalariga asoslangan, o'qituvchning o'zgaruvchan ehtiyojlarini tez va moslashuvchan muvofiqlashtirishga imkon beradi. Masofaviy o'qitish deganda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalangan holda kompyuter telekommunikatsiyalariga asoslangan ta’lim tizimi tushunilishi kerak. Masofaviy ta’lim - bu ta’lim muassasalariga tashrif buyurmasdan zamonaviy axborot texnologiyalari va elektron pochta, telegram, televidenie va Internet kabi telekommunikatsiya tizimlari yordamida xizmat ko'rsatish. Masofaviy ta’lim - bu o'qituvchi va o'quvchi o'rtasida to'g’ridan-to'g’ri aloqa qilmasdan masofadan turib o'qishga imkon beradigan zamonaviy axborot va telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishga asoslangan o'quv jarayonini tashkil etish usuli. Masofaviy o'qitish texnologiyasi shundan iboratki, o'qitish va materiallarni o'zlashtirishni boshqarish Internet tarmog’i va on-layn texnologiyalaridan foydalangan holda amalga oshiriladi. Masalan biz masofadn turib on-layn konferensiyalar olib borishimiz mumkin, bunga misol qilib Zoom platformasini misol keltirishimiz mumkin, biz video aloqada etakchi bo'lgan Zoom platformasidan foydalanish jarayonida quyidagilarga e`tabor berishimiz lozim. Bu sizning o'quvchingizga chinakkam qiziqarli dars uchun o'qituvchi va boshqa talabalar bilan film suratga olish va o'zaro aloqada bo'lish imkonini beradi platformadir. Ushbu platform bo'yicha sizda biror muammo tug’ilsa qo'shimcha ma’lumot olish uchun to'g’ridan-to'g’ri Zoom veb-saytiga murojaat qilishingiz mumkin. (https://zoom.us/). Umumta’lim tizimiga masofadan turib o'qishni joriy etishning quyidagi asosiy yo'nalishlari (modellari) mavjud:  boshlang`ich sinflarda umumiy ta’lim sifatini oshirish;  nogiron bolalar va nogiron bolalar, xulq-atvor muammolari bo'lgan bolalar uchun umumiy ta’lim olish imkoniyatini ta’minlash;  vaqtinchalik nogironligi bo'lgan va ta’lim muassasalariga doimiy ravishda qatnashish imkoniga ega bo'lmagan bolalar uchun umumiy ta’limdan foydalanish imkoniyatini ta’minlash (tibbiy muassasalarda, sanatoriylarda, uylarda va hokazolarda kasalxonada bo'lish);  profil darajasida sifatli umumiy ta’lim olish imkoniyatini ta'minlash;  o'quv jarayonini karantin sharoitida davom ettirish imkoniyatini berish;  qo'shimcha ta’lim olish imkoniyatini berish;  masofaviy texnologiyalardan foydalangan holda individual fanlarda o'qitish imkoniyatini ta'minlash;  masofaviy texnologiyalar yordamida umumiy ta’lim olish imkoniyatini ta’minlash (masalan, asosiy yashash joyidan boshqa shaharda vaqtincha bo'lgan talabalar: ota-onalarning uzoq safari, sport musobaqalarida va ijodiyintellektual musobaqalarda qatnashish va boshqalar);  matematikadan asosiy imtihon topshirish va masofadan o'qitish texnologiyasidan foydalangan holda tanlangan universitetga kirishga tayyorgarlik ko'rish imkoniyatini taqdim etish. Shuningdek, o'qituvchilar nafaqat yashash joylarida, balki mamlakatning ilmiy markazlarida ham uzluksiz ta’lim olish, virtual metodologik birlashmalar orqali boshqa hududlardagi hamkasblari bilan tajriba almashish, virtual metodik birlashmalar forumlarida va on-line konferensiyalarda faol ishtirok etish imkoniyatiga ega. Masofadan o`qitishning xorijiy mamlakatlarda keng foydalanilayotgan turlari: Sinxron masofadan o'qitish metodikasi o`quvchilar va o'qituvchilarning real vaqt rejimida on-layn aloqasini ta’minlaydi. Demak, masofadan o'qitishning sinxron usuli o'qituvchi va talabaning faol o'zaro ta’sirini va shuning uchun talaba va o'qituvchi (o'qituvchi) uchun katta yukni o'z ichiga oladi. O'qituvchi o'ziga xos "traktor" vazifasini bajaradi, u o'z o'quvchilari bilan birga "tortadi". Asenkron masofaviy o'qitish uslubi o'qituvchi va o`quvchilar o'rtasida real vaqtda aloqa qilishning iloji bo'lmaganda qo'llaniladi - "off-line" aloqasi. Asenkron masofadan o'qitish metodologiyasi bilan talabaga ko'proq mas'uliyat yuklanadi. Bu erda o'z-o'zini o'qitish, individual o'qitish darajasi va ushbu o'qitish stavkasini tartibga solish alohida ta’kidlangan. Asinxron usulda masofadan o'qitish o'qituvchisi (o'qituvchisi) maslahatchi sifatida ishlaydi, ammo masofaviy o'qitishning sinxron usuliga qaraganda kamroq darajada. So'nggi paytlarda ko'pgina mutaxassislar masofadan o'qitishning eng katta samarasini masofaviy o'qitishning aralash usullaridan foydalanish orqali erishish mumkin degan xulosaga kelishdi. "Aralashtirilgan masofaviy o'qitish" atamasi o'quv dasturi ham sinxron, ham asenkron o'qitish usullari elementlaridan yaratilganligini anglatadi. Masofaviy o'qitishning asosiy shakllari quyidagilarga ajratiladi:  Video-ma’ruzalar (on-layn), on-layn ma’ruzalar (Skype texnologiyalari);  Videokonferentsiyalar (on-layn, of-layn), forumlar, munozaralar;  Chat (video chat) - darslar (maslahatlar, doimiy baholash, biznes o'yinlar, yakuniy baholash) - chat texnologiyalaridan foydalangan holda o'tkaziladigan o'quv mashg'ulotlari. Chat darslari sinxron ravishda o'tkaziladi, ya’ni barcha ishtirokchilar bir vaqtning o'zida suhbatga kirish huquqiga ega. Ko'pgina masofadan o'qitish institutlari doirasida chat xonalari mavjud bo'lib, unda chat xonalaridan foydalangan holda masofaviy o'qituvchilar va talabalar faoliyati tashkil etiladi.  Vebinarlar (on-layn seminarlar, treninglar, amaliy mashg’ulotlar) - masofadan o'qitish darslari, konferentsiyalar, seminarlar, biznes o'yinlari, laboratoriya ishlari, mahorat darslari va boshqa turdagi o'qitish turlari telekommunikatsiya va boshqa Internet imkoniyatlaridan foydalangan holda o'tkaziladi. Veb-sinflar uchun maxsus o'quv veb-forumlaridan foydalaniladi – ma’lum bir mavzudagi yoki tegishli dastur o'rnatilgan saytlardan birida qoldirilgan yozuvlardan foydalangan holda foydalanuvchini ishlash shakli. Veb-forumlar chat sessiyalaridan uzoq (ko'p kunlik) ishlash imkoniyati va talabalar va o'qituvchilar o'rtasidagi o'zaro ta’sirning asenkron xarakteriga ko'ra farqlanadi. Xulosa o'rnida shuni aytishimiz mumkinki axborot ta’limi texnologiyalari va o'qitish usullarini, shu jumladan masofadan o'qitish usullarini ishlab chiqish va joriy etish ta’limni rivojlantirish asosiy tadbirlardan biri sifatida belgilangan, barkamol rivojlangan, ijtimoiy faol, ijodiy shaxsni shakllantirish manfaatlarida ta’lim tizimini rivojlantirishni ta’minlash va iqtisodiy va ijtimoiy omillardan biri sifatida. Yuqoridagi dasturni amalga oshirish natijasida masofaviy ta’lim texnologiyalarining tarqalishi xalqaro axborot-kommunikatsiya makoniga kirishni ta'minlaydi. Bizda yagona http://masofa.uz/ sayti mavjud ushbu turdagi saytlarni ko'paytirish lozim, masalan rossiya ta`lim saytiga tegishli intuit.ru masofaviy saytlari kabi saytlarni tashkil qilsh maqsadga muvofiq

7.