Innovative solutions for the use of new types of alternative energy sources and energy saving devices

 
Metal oksidli termistorlar. 
Termistorlar 1930 yilda ixtiro qilingan va 
ularning nomi termal va rezistor so'zlarining birikmasidan iborat: Thermal-
Resistors. Birinchi termistorlar yuqori haroratlarda presslangan va sinterlangan 
metall oksidi kukunlari aralashmasidan tayyorlangan. Umuman olganda, ular ikki 
turga bo'linadi:
 
-
harorat ortishi bilan qarshilik ortadigan termistorlar (musbat harorat 
koeffitsientli termistorlar - PTC);

---

303 
INNOVATIVE SOLUTIONS FOR THE USE OF NEW TYPES OF ALTERNATIVE ENERGY
SOURCES AND ENERGY SAVING DEVICES
 
-
harorat oshishi bilan qarshilik pasayadigan termistorlar (manfiy harorat 
koeffitsientli termistorlar - NTC). 
Bundan tashqari, ular past haroratda (-50 dan 150°C gacha) va yuqori 
haroratda (150 dan 900°C gacha) ishlaydigan termistorlar kabi ikki guruhga 
bo'linadi. NTC termistorlarida metall oksidlarining qarshiligi harorat oshishi bilan 
pasayadi ammo agar ularning elektr qarshiligi juda yuqori bo'lsa, ular termistor 
materiallari sifatida ishlatilmaydi. 
Elektronikada yoki xona haroratida temperatura datchigi sifatida haroratni 
o'lchash va nazorat qilish uchun termistor qarshiliklarining eng mos qiymatlari 1-10 
kOm oralig`ida bo`ladi. Past haroratda (-50 dan 150ᵒC oralig'ida) ishlashga 
mo’ljallangan termistorlarni tayyorlashda Mn, Ni, Co ning aralash oksidlaridiri 
ishlatiladi. Ular (NiMn)
3
O
4
, (NiMnCo)
3
O
4
, (NiMnFeCo)
3
O
4
yoki (Fe, Ti)
2
O
3
kabi 
kubik tuzilishga ega va LiO, RuO
2
, ZnO, CuO kabi boshqa metall oksidlari bilan 
qo'shilishi mumkin. Metall oksidlari kukuni presslanib va pishirib tayyorlangan 
namunalarning xona haroratida o'lchanadigan massaviy qarshiligi ρ
25
ning 
koeffitsienti 
B
bilan bog'liq bo’lib, ular termistorning xossasi sifatida ko’rsatiladi (1-
rasm). 
150 dan 1100ᵒC gacha bo'lgan yuqori harorat oralig'ida termistorlar 
tayyorlashda ishlatilishi mumkin bo'lgan materiallar aralash oksidlardir, masalan:
Mg(Al
1−x
Cr
x
)
2
O
4
, 
Y-Al-Mn-Fe-Ni-Cr-O, MgAl
2
O
4
–LaCr
0.5
Mn
0
.
5
O
3
, 
CaTiO
3
, 
Sr
7
Mn
4
O
15
, Ni
1.0
Mn
2-x
Zr
x
O
4
, Fe
2
TiO
5
, BaTiO
3
, Al
2
O
3
-Cr
2
O
3
-ZrO2.
1-jadval. Yuqori haroratli NTC termistorli materiallari 
 
1-rasm. Har xil NTC termistor materiallari uchun ommaviy qarshilikr va B 
qarshiligining eksponensial koeffitsienti o'rtasidagi bog'liqlik: egri R 
-
(Mn, Ni, 
Co), Li 
- 
qo'shilgan; egri chiziq R1- shpinel guruhi (NiMn)
3
O
4
, (NiMnCo)
3
O
4
, 
(NiMnFeCo)
3
O
4
; egri chiziq R2 
- 
(Fe,Ti)
2
O
3
.

---