«innovative scientific and practical research of scientists and youth of uzbekistan»

Kalit so’zlar
: sug’urta, marketing faoliyati, mijozlarning qoniqishi, sug’urta, innovatsiyalar, 
marketing strategiyalari, xizmatlar.
Sug’urta kompaniyalari xizmatlarni sotadilar va xizmatlar ularning mahsulotidir. Mahsulot 
sifatida hayot sug’urtasidan tashqari, mijoz nafaqat mahsulotni, balki agentning yordami va 
maslahati ko’rinishidagi xizmatlarni ham sotib oladi. Tabiiyki, mijozlar o’z investitsiyalari uchun 
oqilona daromad kutishadi va sug’urta kompaniyalari o’zlarining daromadlarini maksimal darajada 
oshirishni hohlashadi. Shuning uchun mahsulot aralashmasini tanlashda xizmatlar yoki sxemalar 
motivatsion bo’lishi kerak. 
Narx - narx raqobatbardosh bo’lishi va foyda keltirishi kerak. Narxlar strategiyasi chegirmalar, 
takliflar va shunga o’xshashlarni o’z ichiga olishi mumkin. Sug’urta mahsulotlarining narxi nafaqat 
sotish hajmi va rentabelligiga ta’sir qiladi, balki iste’molchilar ongida qabul qilingan sifatga ham 
ta’sir qiladi. Sug’urtalovchining korporativ maqsadlaridan kelib chiqqan holda sug’urta narxini 
belgilashning bir necha xil usullari mavjud. Ular:
- omon qolish yondashuvi; 
- sotishni maksimallashtirish yondashuvi;
- foydani maksimallashtirish yondashuvidir. 
Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, moliyaviy xizmatlar sanoati uchun tegishli barqaror raqobatdosh 
ustunlik manbalarining o’ziga xos to’plami quyidagilardir: mahsulot va jarayon innovatsiyalari, 
brend kapitali, “Aloqa tovarlari” ning ijobiy ta’siri, korporativ madaniyat, tajriba effektlari, miqyos 
effektlari va axborot texnologiyalari. Trevor Uotkins (1989) butun dunyo bo’ylab moliyaviy 
xizmatlar sanoatining hozirgi holatini o’rganar ekan, to’rtta asosiy tendentsiyani aniqladi: moliyaviy 
konglomeratsiya tendentsiyasi, globallashuv, xizmatlar marketingida axborot texnologiyalari 
va moliyaviy xizmatlar marketingiga yangi yondashuvlar. Ushbu tendentsiyalar 1990-yillarda 
banklar va boshqa moliyaviy xizmatlarning marketingiga ta’sir qiladi, deb xulosa qilindi. Marisa 
Maio Mackay (2001) moliyaviy xizmatlar bozoriga brend kapitalining o’nta iste’molchiga 
asoslangan o’lchovini qo’llash orqali turli marketing amaliyotlarini kafolatlaydigan xizmatlar va 
mahsulot bozorlari o’rtasida farqlar mavjudligini tekshirdi. Natijalar shuni ko’rsatdiki, ko’pchilik 
o’lchovlar konvergent edi va bozor ulushi tovar kapitalining ko’rsatkichi sifatida foydalanilgan 
prognoz qilingan yo’nalishdagi bozor ulushi bilan yuqori darajada bog’liq. Brendni eslab qolish 
va tanishlik moliyaviy xizmatlar bozorida brend kapitalining eng yaxshi baholovchisi ekanligi 
aniqlandi. P.Kotler haqli ravishda kompaniyaning marketing strategiyasi ko’plab omillarga 
bog’liq bo’lib, ulardan biri uning hajmi va bozordagi o’rni hisoblanadi. Bu ta’kiddan u marketing 
strategiyalarini tasniflashning usullaridan biri firmani raqobatdosh pozitsiyasiga mos ravishda 
joylashtirishni taklif qiladi. 
Marketing strategiyalari komponentlari quyidagilar: narxlar, shaxsiy sotish, reklama, og’izdan-
og’izga sotish, marketing yoki institutsional tasvir sifatini nazorat qilish.
Hayotni sug’urtalash xizmatlarini ishlab chiqarishni strategiyalashning yangi yondashuvlari 
- so’nggi vositalar va usullar hayotni sug’urtalash mahsulotlari sotuvchilari tomonidan mijozlar 

---

40