Innovation in the modern education system

Kurs ishining maqsad va vazifalari. Yarimo’tkazgich moddalarda turli xil metodlar bilan strukturaviy tekshirganda olingan natijalarini taxlil qilish. Buning uchun, shu ishga tegishli ilmiy adabiyotlar va maqolalarni o’ganish va tahlil qilish vazifasi qo’yildi.
Tadqiqot predmeti va ob’ekti. Kurs ishini strukturaviy tadqiqot usullarini o’rganish bo’yicha qilingan ilmiy maqolalar taxlili tadqiqot predmeti va ob’ekti bo’lib xizmat qiladi.
Tadqiqotning ilmiy ahamiyati. Yarimo’tkazgich materiallarning tarkibini, kristall tuzilishini, kirishmalar mavjudligini aniqlash uchun strukturaviy tekshirish usullarni o’rganish va taxlil qilish, ularni kamchilik va afzallik tomonlarini o’rganish muxim axamiyatga ega.
Ishning tuzilishi va qisqacha mazmuni:Kurs ishini kirish, ikkita bob xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yhatidan iborat. Kurs ish hajmi 24 ta rasm, 24 ta adabiyotlar ro’yxati bilan birgalikda sahifani tashkil qiladi. Kirish qismida mavzuning dolzarbligi, ishning maqsadi shakllantirilgan, asosiy qo’yilgan vazifalar yoritilib, boblar bo’yicha ishning qisqacha annotatsiyalari berilgan, uning ilmiy-amaliy ahamiyati va ilmiy yangiligi nimadan iborat ekanligi ko’rsatilgan.
Birinchi bobda, yarimo`tkazgichlar va ular asosidagi strukturalar xaqida ma’lumotlar berilgan
Ikkinchi bobda, modda strukturasini tadqiq qilish usullari yoritilgan
Kurs ishning xulosa qismida ishning natijalari bo’yicha asosiy xulosalar keltirilgan. Ishning yakunida adabiyotlar ro’yxati kiritilgan.


I.BOB. Yarimo`tkazgichlar va ular asosidagi strukturalar


1.1. Yarimo`tkazgichlarni kristall tuzilishi


Yarimo’tkazgichlar — elektr tokini yaxshi o’tkazuvchi moddalar (o’tkazgichlar, asosan, metallar) va elektr tokini o’tkazmaydigan moddalar (dielektriklar) orasidagi oraliq vaziyatni egallaydigan moddalar. Mendeleyev davriy sistemasida II, III, IV, V va VI guruhlarda joylashgan ko’pchilik elementlar, ularning bir qator birikmalari yarimo`tkazgichlar jumlasiga kiradi.
Yarimo`tkazgich quyidagi asosiy xususiyatlarga ega: Yarimo`tkazgichning elektr o’tkazuvchanligi temperatura ko’tarilishi bilan ortib boradi (masalan, temperatura 1 K ga ortganda yarimo`tkazgichning solishtirma o’tkazuvchanligi 16—17 marta ortadi). Yarimo`kazgichning elektr o’tkazuvchanligida erkin elektronlardan tashqari atom bilan bog’ langan elektronlar ham ishtirok etadi. (ba’zi hollarda bog’ langan elektronlar asosiy ro’l o’ynaydi); sof yarimo`tkazgichga oz miqdorda kiritma kiritib, uning o’tkazuvchanligini keskin o’zgartirish mumkin (masalan, 0,01% qo’shilma kiritilganda yarimo`tkazgichning o’tkazuvchanligi 10000 marta ortib ketadi).Yarimo’tkazgichlar kristall yoki suyuq xolatlarda bo’lishi mumkin. Yarimo’tkazgichlarni kristall tuzilishini ko’ramiz.
Kristall qattiq jismlarning atom va molekulalari davriy takrorlanib turuvchi tartibda joylashgan bo`lib, ular muntazam geometrik shakl hosil qiladi. Atomlarning tartibli joylashishi natijasida bir-birlariga yaqin turgan atomlar kristall panjarani hosil qiladi. Mana shu eng kichik kristall panjara shakli elementar yacheyka deb yuritiladi.
Elementar yacheyka, berilgan kristall uchun eng kichik parallelepiped bo`lib, uni uch yo`nalish bo`ylab ko`chirish bilan to`liq kristall hosil qilish mumkun. Elementar yacheykani to`liq xarakterlash uchun kristall panjaraning parametrlari bo`lgan oltita kattalikni bilish kerak. Bulardan uchtasi (a,b,c) uning qirralari bo`lib, qolgan uchtasi (α,β,γ) ular orasidagi burchaklardir
(1.1asm).
Eng oddiy kristall panjara kub shaklida bo`lib, unda a=b=c, α=β=γ=90°bo`ladi (1.2-arasm).

1.2-rasm. Olmos va osh tuzi krstallarining tuzilishi:

a) osh tuzi: Clioni, O Na ioni; b)olmos.

Bunga NaCl kristall panjarasi misol bo`la oladi. Kristall panjaraning hammasi bo`lib 14 xil elementar yacheykasi mavjud. Bu elementar yacheykalar fransuz kristallografi Ogyust Brave nomi bilan yuritilib, Brave panjaralari deb ataladi.

Rus olimi E.C.Federov ko`rsatadiki, simmetirya elementlarining 230 ta kombinatsiyasi bo`lishi mumkun, bular fazoviy gruppalar deb atalgan. Bu 230 ta fazoviy gruppa simmetriya alomatlariga qarab 32 sinfga bo`linadi.
Kristall panjaralar elementar yacheykalarning shakliga qarab yettita kristallografik sistemaga (singoniyaga) ajraladi. Bular quyidagilardir.