Innovation in the modern education system

 
 
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM 
636
М.В.Коротовни таъкидлашича, битим тўртта унсур (элемент): шахслар-
битим тарафлари, субъектив жи
ҳ
атдан – эрк ва эркни баѐн этиш, 
битимнинг шакли ва мазмунининг бирлигидан иборат9. 
Э.А.Суханов 
ҳ
ам битимнинг бундай тавсифланишига 
қ
ўшилади. 
Лекин унинг фикрича, битим 
ҳ
а
қ
и
қ
ий деб 
ҳ
исобланиши учун унинг 
шартлари сифатида мазмуни жи
ҳ
атдан 
қ
онунга мос бўлиши керак. 
Шунинг билан бирга у шахслар-битим тарафларини унинг 
ҳ
а
қ
и
қ
ий деб 
ҳ
исобланиши учун зарур бўлган шартлари таркибига киргизмайди10.
И.Б.Зокиров 
ҳ
ам асосан битимни 
ҳ
а
қ
и
қ
ий саналиши учун тегишли 
шартларга жавоб беришига эътиборни 
қ
аратади. Унга кўра битимлар 
қ
онунга мувофи
қ
бўлиши, уни тузувчи шахслар муомала лаѐ
қ
атига эга 
бўлиши, битим кўриниши учун эмас, яъни сохта, 
қ
албаки бўлмаслиги, 
битимлар 
қ
онун билан талаб 
қ
илинганда нотариал тасди
қ
ланган, давлат 
рўй
ҳ
атидан ўтказилган бўлиши керак11. 
Ю.Р.Егоровнинг таъкидлашича, ―битимлар 
қ
онуний бўлиши керак, 
уларнинг мазмуни амалдаги 
қ
онунларга мувофи
қ
бўлиши керак. Битим 
мазмунига 
кўра 
унинг 
таъсис 
шартларининг 
умумийлиги 
тушунилади‖.12 
В.П.Шахматов битимга ани
қ
таъриф беришни эмас, балки 
ало
ҳ
ида-ало
ҳ
ида 
ҳ
а
қ
и
қ
ий ва яро
қ
сиз битимларни кўриб чи
қ
ишни 
таклиф 
қ
илади. У 
ҳ
а
қ
и
қ
ий битимни ―тегишли фу
қ
аролик 
ҳ
у
қ
у
қ
лари ѐки 
мажбуриятларининг вужудга келиши, ўзгартирилиши ѐки бекор 
қ
илиниши ор
қ
али 
ҳ
а
қ
и
қ
ий ижтимоий муносабатларга 
қ
онуний ва 
мажбурий равишда таъсир кўрсатишга 
қ
одир бўлган шахс 
(субъектлар) иродасининг ифодаси‖ деб билган. 
Ҳ
а
қ
и
қ
ий битимнинг 
шартлари сифатида 
ҳ
у
қ
у
қ
ва муомала лаѐ
қ
атига эга бўлган 
субъектларнинг иродаси 
ҳ
амда 
қ
онун талабларини 
қ
ўяди.13 
Баъзи муаллифлар яро
қ
сиз битимни но
қ
онуний хатти-
ҳ
аракатлар 
деб 
ҳ
исоблашади ва шу муносабат билан битим ма
қ
омидан воз 
кечишади.
Шундай 
қ
илиб, Ф.С.Хайфецнинг фикрича, ―
ҳ
аракатларнинг 
қ
онунийлиги бу битимнинг бузилишдан ажратиб турувчи элементидир. 
Муайян битимда 
қ
онунийлик элементининг йў
қ
лиги, битим шаклида 
вужудга келадиган 
ҳ
аракат аслида битим эмас, балки 
ҳ
у
қ
у
қ
бузарлик 
эканлигини англатади‖.14 
Д.М.Генкиннинг таъкидлашича, ―
ҳ
аракатнинг 
қ
онунийлиги ѐки 
но
қ
онунийлиги бу битимнинг зарурий элементи эмас, фа
қ
ат битимнинг 
у ѐки бош
қ
а о
қ
ибатларини белгилайди‖. 15 

---