Innovation in the modern education system

 
 
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM 
868
tatabbu, muxtara she
ʼ
rlarida ishq-muhabbat mavzusi ham dunyoviy, ham 
tasavvufiy-majoziy uslublarda kuylangan. 
Bugungi kunda fanga ―Devoni Foniy‖ning beshta qadimiy qo
ʻ
lyozma 
nusxalari ma‘lum bo
ʻ
lib, ular chet el qo
ʻ
lyozma fondlarida saqlanadi. 
Jumladan, ikkitasi Fransiya Milliy kutubxonasi (Parij)da, yana ikkitasi Turk islom 
muzeyi kutubxonasida va ―Nuri Usmoniya‖ kutubxonasi (Turkiya)da, yana biri 
Tehrondagi 
Eron 
Davlat 
majlisi 
kutubxonasida 
saqlanadi. 
Bu 
qo
ʻ
lyozmalarning aksariyati Navoiy hayotligida ko
ʻ
chirilgan, ulardan 
mukammal va to
ʻ
lig
ʻ
i Parijdagi Milliy kutubxonada saqlanayotgan nusxadir. 
Unda 554 g
ʻ
azal, 1 musaddas, 1 marsiya, 72 qit
ʼ
a, 73 ruboiy, 16 tarix, 373 
muammo, 9 lug
ʻ
z (she
ʼ
riy topishmoq) — jami 1131 she
ʼ
r bo
ʻ
lib, 6197 baytni 
tashkil etadi . Ushbu devonni O
ʻ
zbekistonda ilk bor professor Hamid 
Sulaymonov nashrga tayyorlagan va fanga ma‘lum qilgan. 
Ma‘lumki, Alisher Navoiyning forsiy g‗azallari ko
ʻ
pdan buyon ilmiy 
jamoatchilikning diqqatini o
ʻ
ziga jalb etib kelmoqda. Natijada, ―Devoni 
Foniy‖ haqida qator tadqiqotlar amalga oshirilgan. S.Ayniy, A.Fitrat, A.Sa‘diy, 
O.Sharafiddinov, V.Mahmud kabi olimlarimizning Navoiyning forsiy g‗azallari 
haqidagi ayrim ishoralarini inobatga olgan holda, ―Devoni Foniy‖ atoqli 
matnshunos olim H.Sulaymon tomonidan nashrga tayyorlanib, e‘lon qilgan, 
shundan keyin foniyshunoslik navoiyshunoslikning alohida tarmog‗i sifatida 
shakllandi. 
Foniyning birovga izdoshlik qilmagan holda yozgan go
ʻ
zal g‗azallari 
(ularga nisbatan shoirning o
ʻ
zi ―muxtara‖, ―ixtiro‖ istilohlarini qo
ʻ
llagan) 
bugungi kungacha tadqiqot doirasidan chetga qolib kelmoqda. Holbuki, 
aynan shu g‗azallarning badiiy xususiyatlari, an‘ana va novatorlik masalasi, 
shoirning ijodkorlik mahoratini tadqiq qilgandagina Foniyning fors 
adabiyotidagi o
ʻ
rni va mavqei haqida to
ʻ
la tasavvur hosil etish imkoniga ega 
bo
ʻ
lamiz. ―Devoni Foniy‖da 95ta g‗azal ―muxtara‖ yoki ―ixtiro‖ nomi bilan 
qayd qilingan Shulardan ―sharob‖ radifli ikkita g‗azalning boshqalarga 
o
ʻ
xshamaydigan bir jihati bor: bularda Foniy o
ʻ
zining muxtara g‗azaliga o
ʻ
zi 
javobiya g‗azal yaratgan. Birinchi g‗azalning matlai quyidagicha: 
Ba 
subh 
toibam 
az 
mehnati 
xumori 
sharob,
Vale ba shomi digar doram intizori sharob. 
(Ma‘nosi: Sharob xumorining azobidan tong payti sharobdan tavba 
qilaman, Lekin kech kirgach, yana sharobga muntazirman.) 
Keyingi g‗azal esa ―Dar javobi g‗azali guzashta‖ (Oldingi g‗azalga 
javob) deb nomlanib, quyidagi matla bilan boshlanadi: 
Chunon 
shudast 
ruxat 
gul-gul 
az 
bahori 
sharob,
Ki digaram ba dil afkand xor-xori sharob. 

---