Инновацион таълим технологиялари маркази

 
 
 И Н С Е Р Т У С У Л И (техникаси) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Инсерт – самарали ўқиш ва фикрлаш учун матнда белгилашнинг интерфаол тизими. 
Инсерт – аввалги билимларни фаоллаштириш ва матнда белгилаш учун саволларнинг 
қўйилиш муолажаси. Шундан сўнг матнда учрайдиган, ҳар турдаги ахборотларнинг 
белгиланиши. 
Инсерт - матн билан ишлаш жараёнида таълим олувчига ўзининг мустақил билим 
олишини фаол кузатиш имконини таъминловчи кучли асбоб. 
Инсерт- бу, ўзлаштиришнинг мажмуали вазифаларини ечиш ва ўқув материалини 
мустаҳкамлаш, китоб билан ишлашнинг ўқув малакаларини ривожлантириш учун 
фойдаланиладиган ўқитиш усулидир. 

---

57
Матнда белгилаш тизими 
(
√) - мен биламан деганни тасдиқловчи белги;
(
+) - янги ахборот белгиси; 
(
−) - мени билганларимга, зид белгиси;
(
?) - мени ўйлантириб қўйди. Бу бўйича менга қўшимча ахборот керак белгиси. 
√ 
+ __ ? 
 
Инсерт усули қўлланилган ўқув машғулотининг технологик харитаси 
 
Ишлар 
босқичи ва 
мазмуни 
Ф а о л и я т м а з м у н и 
таълим берувчи 
таълим олувчилар 
1 - босқич 
Тайёргарлик 
Ўқув машғулот мақсадини аниқлайди, унинг 
натижалари, таълим олувчилар фаолиятини баҳолаш 
мезонларини 
шакллантиради, 
керакли 
ўқув 
материалларини тайёрлайди 
2 - босқич 
Кириш 
Ўқув машғулотининг мақсади, вазифалари унинг 
натижалари, таълим олувчилар фаолиятини баҳолаш 
мезонлари билан таништиради. 
Ёзиб оладилар. 
3 - босқич 
Асосий 
Мавзу 
бўйича 
мавжуд 
ахборотларни 
фаоллаштиради: ақлий ҳужум усули ёрдамида 
қуйидаги саволга жавоб беришларини таклиф этади: 
«Сиз... шу тўғрисида нималарини биласиз?»
Ёзув тахтасида алоҳида сўз ёки сўз боғловчилари 
кўринишида ёзишни ташкиллаштиради. Олинган 
ахборотларни тоифалар бўйича тизимлаштиришни 
таклиф этади. Бунинг учун: 
1) тоифали жадвал тузилмасини жамоавий 
муҳокамасини ташкиллаштиради; 
2) ёзув тахтасида жадвал чизишни ва унга 
(жамоавий/ 
алоҳида) 
олинган 
ахборотларни 
киритишни таклиф этади
Ҳосил 
қилинган 
билимларни 
умумлаштиради: 
қуйидаги саволга жавоб беришларини таклиф қилади: 
«Сиз 
қандай 
янгиликларни 
билишни 
хоҳлар 
эдингиз?», «Сизга...шу тўғрисидаги билимлар нима 
учун керак?» 
Матнни тарқатади, уни ўқиб чиқишни ва инсерт 
усулидан фойдаланиб матн четида белгилар қўйишни 
таклиф этади. 
Ишнинг 
боришини 
кузатади. 
Ишнинг 
ўзаро 
текширувини ўтказиш ва ўқиш пайтида пайдо бўлган 
саволларга жавоб беришни таклиф этади 
Ихтиёрий белги бўйича гуруҳларга бўлади ва гуруҳли 
Инсерт жадвалларини тузишни ва уларга олинган 
ахборотларни киритишни таклиф этади.
Натижалар тақдимоти бошланишини эълон қилади 
Саволларга 
жавоб 
берадилар 
Жадвалнинг тузилмавий 
таркибий 
қисмларини 
ечишда 
иштирок 
этадилар.
Унга 
ахборотлар 
«Киритадилар». 
Саволларга 
жавоб 
берадилар 
Жуфтликда ишлайдилар; 
ўрганилган 
материал 
бўйича 
фикр 
алмашадилар 
Муҳокама вақтида танлаб 
олинган 
ахборотларга 
асосланиб, 
гуруҳли 
жадваллар тузадилар
Гуруҳ 
сардорлари 
натижалар тақдимотини 
ўтказадилар. Бунда улар 
эътиборни 
асосий 
ахборотга 
қаратадилар, 
ўқиш давомида пайдо 
бўлган 
саволларни 
айтадилар. 

---

58
4 - босқич. 
Якуний 
Олинган ахборотни умумлаштиради ва шарҳлайди. 
Пайдо бўлган саволларга жавоб беради, муҳим 
қўшимча ахборотни беради. Мақсадга эришиш 
муваффақиятини таҳлил қилади ва баҳолайди. 
Кейинги иш истиқболларини аниқлайди