Innavatsion ta’lim texnologoyalari tushunchasi, uning ta’riflari, metodikadan farqi. Reja

Innavatsion ta’lim texnologoyalari tushunchasi, uning ta’riflari, metodikadan farqi.


Reja:

1. 
   Innavatsion ta’lim texnologoyalari tushunchasi
   
2. 
   Pedagogik texnologiya iborasiga ta’rif
   
3. 
   Innavatsiya va novatsiya
   

Texnologiya soʼzi fanga 1872 yilda kirib keldi. U yunoncha «texos»- hunar, mahoratva «logos» esataʼlimotyoki fan deganmaʼnoniberadi. Qisqacha «mahorathaqidagi fan» maʼnosinianglatadi. Bugungikundaayrimkishilarpedagogiktexnologiya– bufaqataxborottexnologiyasibilanbogʼliq, hamdaoʼqitishjarayonidaqoʼllanishizarurboʼlgan TSO, kompьyuter, masofalioʼqish, yokiturlixiltexnikalardanfoydalanish deb oʼylashadi. Bu toʼgʼriemas. Pedagogiktexnologiyaningengasosiynegizi– buoʼqituvchi-trenervatalaba-oʼquvchilarningbegilanganmaqsaddankafolatlangannatijagahamkorlikdaerishishlariuchuntanlangantexnologiyalarigabogʼliq

«Pedagogiktexnologiya» iborasibirinchimarta 1970 yildayaponolimiT.Sakamotetomonidankiritilgan. Olimningfikricha- pedagogiktexnologiya (oʼqitishtexnologiyasi) oʼqitishningmaqbulliginitaʼminlovchiyoʼl-yoʼriqlartizimibilanbogʼliqbilimlarsohasidir. Professor N.F.Talizinapedagogiktexnologiyanibelgilanganoʼquvmaqsadigaerishishningoqilonausullarinianiqlashdaniborat,-deb hisoblaydi. Professor N.Saydahmedovningaytishichapedagogiktexnologiyaamaliyotgajoriyetishmumkinboʼlganmaʼlumpedagogiktizimningloyihasi. Professor M.Ochilovningyozishichapedagogiktexnologiyatizimli, texnologikyondashuvlarasosidataʼlimshakllariniqulaylashtirish, natijasinikafolatlashvaobʼektivbaholashuchuninsonsalohiyatihamdatexnikvositalarningoʼzarotaʼsiriniinobatgaoliboʼzlashtirishjarayonlaridaqoʼllaniladiganmetodlarvausullarmajmuidir. Bu tushunchagaYuNESKOtomonidanquyidagichataʼrifberilgan: pedagogiktexnologiya- butaʼlimshakllarinioptimallashtirishmaqsadidatexnikvositalar, insonsalohiyatihamdaularningoʼzarotaʼsiriniinobatgaolib, oʼqitishvabilimoʼzlashtirishningbarchajarayonlarinianiqlash, yaratish, uniqoʼllashningtizimli (loyihalashtirilgan) metodi (usuli)dir. Pedagogiktexnologiyataʼlim-tarbiyadankoʼzlanganmaqsadgaerishishuchunoʼquvjarayonidaqoʼllaniladiganusullar, vositalarmajmuidir [13. 8; 15. 3]. Pedagogiktexnologiyaeskimi, yangimiqadimdanmavjud. Biroqjamiyattaraqqiyetgan sari maorifoldigaoʼziningyangidan-yangiijtimoiybuyurtmalariniqoʼyibborganligitufayli, taʼlim- tarbiyajarayoni ham zamonaviyilgʼormetodlar, usullarbilanboyib, yangilanibboradi.
Pedagogiktexnologiyaningyoʼnalishlarikoʼp. Hozirgianʼanaviytaʼlim, bu 17-asrda Ya.А.Komenьskiyningdidaktiktamoyillariasosidashakllanib, hozirdadunyodagimaktablardaengkoʼpqoʼllanilayotgansinf-darstizimidaniborat. Zamonaviypedagogiktexnologiyalarasosanshutizimniturliyoʼnalishlardatakomillashtirishmaqsadlaridayaratilib, hozirdaturliyoʼnalishlardarivojlanmoqda. Ularpedagogikjarayonnitakomillashtirish, unioʼquvchishaxsigayoʼnaltirishgaasoslanganpedagogiktexnologiyalar; oʼquvchilarfaoliyatinifaollashtirishvajadallashtirishgayoʼnaltirilganpedagogiktexnologiyalar; oʼquvmaterialinididaktikjihatdantakomillashtirishvaqaytaishlabchiqishasosidagipedagogiktexnologiyalar; oʼquvjarayoninisamaraliboshqarishvatashkilqilishasosidagipedagogiktexnologiyalar; tabiatgamuvofiqlashtirilganpedagogiktexnologiyalar; rivojlantiruvchitaʼlimtexnologiyalarivaboshqalar [6. 3-4].
Taʼlim-tarbiyadamaqsadningamalgaoshishivakafolatlangannatijagaerishish, ham oʼqituvchi, ham talaba-oʼquvchininghamkorlikdagifaoliyatihamdaularqoʼyganmaqsad, tanlanganmazmun, metod, shakl, vositaga, yaʼnitexnologiyagabogʼliq.
Oʼqituvchivaoʼquvchi-talabaningmaqsaddannatijagaerishishidaqandaytexnologiyanitanlashlariularixtiyorida, chunkiharikkalatomonningasosiymaqsadianiqnatijagaerishishgaqaratilgan, bundaoʼqituvchitalaba-oʼquvchilarningbilimsaviyasi, guruhharakteri, sharoitigaqarabishlatiladigantexnologiyatanlanadi, masalan, natijagaerishishuchunkompьyuterbilanishlashlozimdir, balkim filьm, tarqatma material, chizmavaplakatlar, turliadabiyotlar, axborottexnologiyasikerakboʼlar, bularoʼqituvchivatalaba-oʼquvchilargabogʼliq.
Shu bilanbirqatordaoʼqitishjarayoninioldindanloyihalashtirishzarur, bujarayondaoʼqituvchioʼquvpredmetiningoʼzigaxostomonini, joy vasharoitni, OʼTVni, engasosiysi, oʼquvchi-talabaningimkoniyativaehtiyojinihambuyurtmalariniqoʼyibborganligitufayli, taʼlim-tarbiyajarayoni ham zamonaviyilgʼormetodlar, usullarbilanboyib, yangilanibboradi.
Pedagogiktexnologiyaningyoʼnalishlarikoʼp. Hozirgianʼanaviytaʼlim, bu 17-asrda Ya.А.Komenьskiyningdidaktiktamoyillariasosidashakllanib, hozirdadunyodagimaktablardaengkoʼpqoʼllanilayotgansinf-darstizimidaniborat. Zamonaviypedagogiktexnologiyalarasosanshutizimniturliyoʼnalishlardatakomillashtirishmaqsadlaridayaratilib, hozirdaturliyoʼnalishlardarivojlanmoqda. Ularpedagogikjarayonnitakomillashtirish, unioʼquvchishaxsigayoʼnaltirishgaasoslanganpedagogiktexnologiyalar; oʼquvchilarfaoliyatinifaollashtirishvajadallashtirishgayoʼnaltirilganpedagogiktexnologiyalar; oʼquvmaterialinididaktikjihatdantakomillashtirishvaqaytaishlabchiqishasosidagipedagogiktexnologiyalar; oʼquvjarayoninisamaraliboshqarishvatashkilqilishasosidagipedagogiktexnologiyalar; tabiatgamuvofiqlashtirilganpedagogiktexnologiyalar; rivojlantiruvchitaʼlimtexnologiyalarivaboshqalar [6. 3-4].
Taʼlim-tarbiyadamaqsadningamalgaoshishivakafolatlangannatijagaerishish, ham oʼqituvchi, ham talaba-oʼquvchininghamkorlikdagifaoliyatihamdaularqoʼyganmaqsad, tanlanganmazmun, metod, shakl, vositaga, yaʼnitexnologiyagabogʼliq.
Oʼqituvchivaoʼquvchi-talabaningmaqsaddannatijagaerishishidaqandaytexnologiyanitanlashlariularixtiyorida, chunkiharikkalatomonningasosiymaqsadianiqnatijagaerishishgaqaratilgan, bundaoʼqituvchitalaba-oʼquvchilarningbilimsaviyasi, guruhharakteri, sharoitigaqarabishlatiladigantexnologiyatanlanadi, masalan, natijagaerishishuchunkompьyuterbilanishlashlozimdir, balkim filьm, tarqatma material, chizmavaplakatlar, turliadabiyotlar, axborottexnologiyasikerakboʼlar, bularoʼqituvchivatalaba-oʼquvchilargabogʼliq.
Shubilanbirqatordaoʼqitishjarayoninioldindanloyihalashtirishzarur, bujarayondaoʼqituvchioʼquvpredmetiningoʼzigaxostomonini, joyvasharoitni, OʼTVni, engasosiysi, oʼquvchi-talabaningimkoniyativaehtiyojinihamdahamkorlikdagifaoliyatinitashkiletaolishinihisobgaolishikerak, shundagina, keraklikafolatlangannatijagaerishishmumkin. Qisqaqilibaytganda, oʼquvchi–talabanitaʼlimningmarkazigaolibchiqishkerak. Oʼqitishjarayonidaoʼquvchi–talabalargashaxssifatidaqaralishi, turlipedagogiktexnologiyalarhamdazamonaviymetodlarningqoʼllanilishiularnimustaqil, erkinfikrlashga, izlanishga, harbirmasalagaijodiyyondashish, masʼuliyatnisezish, ilmiytadqiqotishlariniolibborish, tahlilqilish, ilmiyadabiyotlardanunumlifoydalanishga, engasosiysi, oʼqishga, fanga, pedagogikvaoʼzitanlagankasbgaboʼlganqiziqishlarinikuchaytiradi.
Bundaynatijagaerishishoʼquvjarayonidainnovatsionvaaxborottexnologiyalarniqoʼllanilishinitaqozoetadi. Ularjudaxilma-xilboʼlib, bizulardanbaʼzilarixaqidatoʼxtaliboʼtamizvaularnioʼtkazishtartibihaqidauslubiykoʼrsatmaberamiz. Ushbumetodikkoʼrsatmadakeltirilganzamonaviymetodlaryokioʼqitishningsamarasinioshirishgayordamberuvchitexnologiktreninglartalaba-oʼquvchilardamantiqiy, aqliy, ijodiy, tanqidiy, mustaqilfikrlashnishakllantirishga, qobiliyatlarinirivojlantirishga, raqobatbardosh, yetukmutaxassisboʼlishlarigahamdamutaxassisgakerakliboʼlgankasbiyfazilatlarnitarbiyalashgayordamberadi.
Ushbumetodikkoʼrsatmadanfoydalanuvchilaroʼquvjarayoninitashkiletishuchunhavolaetilgantexnologiyatreninglarnixuddishutartibdaoʼtkazishlarishartemas, xarqaysioʼqituvchibuterininglarningumumiyshakliniolganholdaoʼzlariningdarstexnologiyalariniyaratishlari, berilgantereninglarningtoʼliqyokiularningbaʼzibirbosqichlari, elementlariniishlatishlarimumkin [5. 3-6]. Maktabgachataʼlimtashkilotidainterfaolusullarnikullash.