Инглиз тилида турғун ибораларнинг ўзига хос хусусиятлари

Биринчи боб бўйича хулосалар
Фразеологияни алоҳида тил системаси сифатида ўрганиш нафақат илмий фразеологик тадқиқотлар, балки амалий ва назарий фразеология учун ҳам катта аҳамият касб этади. Чунки турли фразеологик луғатлар тузиш жараёнида албатта фразеологик система аниқланади ҳамда унга асосланилади. Фразеология ўзининг алоҳида тил сатҳи ёки системасига эга эканлиги сўнгги ярим аср мобайнида етук олимлар томонидан таъкидлаб ўтилди. Фразеологик система ўзига хос хусусиятларга эга. У ўз бирликларининг ҳосил бўлишига кўра лексик системадан фарқ қилади, чунки фразеологизмлар сўзлардан ташкил топади, структурасига кўра сўз бирикмаси ёки гапга тенг. Сўз ва фразеологизмларнинг гап компонентлари сифатида келиши эса умумий ўхшашликдир, лекин фразеологик системанинг бирликлари структурал кўриниши бўйича, баъзилари функциясига кўра гап сатҳига яқин туради.
Агарда тилдаги барча систем элементларнинг доимий ўзаро боғлиқлик хусусиятидан келиб чиқсак, фразеологизмлар қуйи сатҳ бирликлари асосида, яъни сўзлар интеграцияси воситасида шаклланади. Юқори сатҳ нуқтаи назаридан фразеологизмларнинг ўзлари худди сўзлар каби гапнинг ташкил қилувчисига айланади. Гаплар фразеологизмларни тўғридан тўғри интеграция қилади, эркин сўз бирикмалари сўзларни гапга олиб киради. Чунки эркин сўз бирикмаси сўз билан гап орасида воситачи сифатида сўзни гапнинг конституентига айланишида асосий ўрин тутади. Фразеологизмлар ҳам гапга сўз бирлиги ёки синтагма шаклида, сўз каби тайёр ҳолда киради.
Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб таъкидлаш лозимки, тилнинг фразеологик системаси фактик жиҳатдан мавжуд, лингвистик жиҳатдан ўз белги ва хусусиятлари билан туради. Фразеологик система бирликлари барча тил сатҳи бирликларининг хусусиятларига ўхшаш изоморф белгиларга эгалиги туфайли лексема ва гап оралиғида жойлашган бирликлардир.
Бундан ташқари фразеология ўзининг парадигматикаси (синонимлар, антонимлар, семантик-синтактик вариантлар) ҳамда синтагматикаси (сўз бирикмаси шаклидаги иборалар, ўз валентлиги ва дистрибуцияси, фразеологик деривация)га эга ҳамда улар ўзаро муносабатда тўлиқ системани яратадилар. Демак фразеологизмлар сўз каби тилда ўзининг функционал номинация ва коммуникация воситаси вазифасини ўтайдилар. Фразеологизмлар маъноси уни ташкил қилувчи компонентларнинг маънолар интеграцияси (йиғиндиси) асосида кўчма денотатив-сигнификатив йўналтирилган бутунликни ташкил қилади. Фразеологик интеграция асосида тилда янги ташкил топган бирлик маъноси юзага келади. Интеграция даражаси қанчалик юқори бўлса, фразеологизмларни ташкил қилувчи сўзлар ўз маъносидан шунчалик узоқлашади ва, аксинча, интеграция даражаси қанчалик суст бўлса, ибора эркин сўз бирикмаси ва эркин гапга яқин бўлади.
Умуман олганда, фразеологизмлар шаклланишини ўрганиш фразеологияни ўрганишдан бирмунча фарқланади. Чунки фразеологизмлар шаклланиши жараёнида барча фразеологик бирликлар эмас, балки асос бўла оладиган, потенциал, окказионал фразеологизмлар таҳлил қилинади ва улар алоҳида бирлик сифатида эмас, балки семантик структуравий жиҳатдан ўзига мос келувчи гуруҳнинг бўлаги сифатида ўрганилади. Бу ҳолатда нафақат алоҳида олинган асос фразеологик бирликлар, балки, уларнинг маълум категориялари, умумий шаклий ва семантик хусусиятларга эга бўлган асос фразеологизмлар гуруҳлари ҳам ўрганилади. Шунга кўра, фразеологизмлар шаклланишини ўрганиш соҳаси ўз предмети ва тадқиқот методига эга деган хулосага келишимиз мумкин.