Ingliz tili grammatikasi

Most of the fl owers in the gar-
den were planted by the school-
children.
Bog‘dagi gullarning ko‘plari o‘quv-
chilar tomonidan o‘tqazilgan edi.
Most of the gentlemen looked 
ang ry.
Erkaklarning ko‘pchiligi ach 
-
chig‘ langan  edi.
Ot umumiy ma’noda ishlatilib, aniq bo‘lmagan shaxs yoki buyum lar 
haqida gapirilganda, mostdan keyin kelgan ot oldida artikl ishlatilmay-
di:
Most fl owers smell sweet.
Ko‘p gullar xushbo‘y hid beradi.
BA’ZI SO‘Z BIRIKMALARI VA IBORALAR BILAN
DOIMO NOANIQ ARTIKL ISHLATILADI
  A lot of, a great deal of, a good 
deal of, a great number of, a good 
many, a great many ko‘p 
a few bir nechta, oz 
to be at a loss qiynalmoq
a little oz 
at a speed of tezlikda 
as a result of natijasida 
at a time when  vaqtda,  mahalda,        
-da 
at a time bir vaqtda, bir martada 
on a large (small) scale katta 
(kichik) hajmda 
all of a sudden to‘satdan 
to go for a walk sayr qilmoq 
it is a pity afsus 
as a matter of fact haqiqatda 
to have a good time  vaqtni yaxshi 
o‘tkazmoq 
for a short (long) time qisqa (uzoq) 
vaqt davomida
to have a mind — moqchi bo‘lmoq
in a loud (low) voice  qattiq (past) 
tovushda 
to be in a hurry shoshilmoq 
to be in a position  holatda bo‘l-
moq 
to have a look qaramoq
to have a cold shamollamoq 
to have a headache boshi og‘rimoq 
to take a seat o‘tirmoq
BA’ZI SO‘Z BIRIKMALARI VA IBORALAR BILAN FAQAT 
ANIQ ARTIKL ISHLATILADI
in the morning ertalab 
in the evening kechqurun 
in the afternoon tushdan keyin 
in the night tunda 
what is the time? Soat necha? 
the day before yesterday o‘tgan 
kun 
on the whole umuman 
the other day shu kunlarda, yaqin-
da
to go to the theatre  (the cinema, 
pictures) teatrga (kinoga) bormoq
to play the piano, the violin pianino, 
skripka chalmoq  
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

142
the day after tomorrow  ertadan 
keyin 
in the country qishloqda, dala-dasht-
da (shahardan tashqarida) 
on the one (other)  hand  bir (bosh-
qa) tomondan
to tell the time vaqtni aytmoq 
to tell the truth haqiqatni aytmoq
to pass the time vaqtni o‘tkazmoq
to run the risk  tavakkal qilmoq, 
xavf-xatarga qo‘ymoq 
on the right (left) o‘ngda (chapda) 
 
QUYIDAGI SO‘Z BIRIKMALARI VA IBORALARI
ARTIKLSIZ ISHLATILADI
at night tunda 
by sea dengiz orqali
by day kunduzi 
by land quruqlik orqali
at home uyda 
by water suv orqali 
at work ishda  
in debt qarzga
at sunset kun botar mahal 
by heart yoddan 
at fi rst  sihgt  birinchi qarashda 
(ko‘rishda)
by mistake adashib, xato qilib
at peace tinch(likda) 
by name nomi bilan
at war urush holatida
by order of –ning buyrug‘i bilan
  by tram (by air,  train, boat, bus) 
(poyezd, kema, avtobus) havodan 
(samolyotda) tramvay bilan 
at table stolda (tushlikda, nonush-
tada, kechki ovqatda, dasturxon da 
degan ma’noda) 
at dinner (breakfast, supper) tushlik-
da (nonushtada, kechki ov qatda)
by post (airmail) pochta (havo 
pochtasi) orqali 
on deck palubada
by chance tasodifan
to go to school maktabga (o‘qish ga) 
bormoq 
in demand talab katta bo‘lmoq,
on sale sotuvda
at school o‘qishda 
on demand talabi bilan 
to go to town (yaqin) shaharga bor-
moq 
in fact amalda
 to be in town shaharda bo‘lmoq 
in sight ko‘rinishda
in conclusion natijada
on board ship kema bortida
to go to bed o‘ringa yotmoq 
day and night kechayu kunduz 
to be in bed to‘shakda bo‘lmoq 
in time vaqtida
day after day kundan kunga
 from … to predloglari bilan kelgan iboralarda:
from morning to (till) night 
 ertalabdan tungacha 
from head to foot boshdan oyo- 
 g‘igacha 
from time to time  vaqti-vaqti bi-
lan from day to day kundan kunga 
from shop to shop  do‘kondan-
do‘konga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

143
SIFAT (THE ADJECTIVE)
Umumiy ma’lumotlar
1. Shaxs yoki buyumning belgisini bildirgan so‘zlar sifat deyiladi:
A young man = yosh kishi; a young woman= yosh ayol; young people = 
yosh kishilar.
2. Sifat faqat darajalar bo‘yicha o‘zgarishi mumkin: long — uzun, longer 
— uzunroq, longest — eng uzun.
3. Sifatlar oddiy va yasama bo‘ladi:
a) Oddiy sifatlar qo‘shimcha olmagan sifatlardir: big — katta, short —
kalta, black — qora, red — qizil.
b) Yasama sifatlarga old yoki orqa qo‘shimchasini yoki har ikkala sini 
olgan sifatlar kiradi: natural — tabiiy, incorrect — noto‘g‘ri, unnatu ral-
notabiiy.
 
Eng ko‘p tarqalgan qo‘shimchalar (suffi kslar):
— ful : useful = foydali, doubtful = shubhali;
— less : helpless = ojiz, useless = befoyda;
— ous : famous = mashhur, dangerous = xavfl i;
— al : formal = rasmiy, central = markaziy;
— able, -ible: eatable = yeb bo‘ladigan, accessible = hammabop, yen gil.
Eng ko‘p tarqalgan old qo‘shimchalar :
un- : unhappy = baxtsiz, unequal = teng emas, noteng;
in- : incomplete = tugallanmagan, indifferent = farqsiz.
4. Ikkita so‘zdan yasalib bitta ma’noni bildiruvchi sifatlar qo‘shma 
sifatlar deyiladi: 
 dark-blue = to‘q ko‘k, snow-white = qordek oq.
5. Sifat gapda aniqlovchi va ot-kesimning tarkibida keladi: 
The  large box is on the table. 
(aniq lovchi)
Katta quti stol ustida.
The box is large. (ot kesimning 
tarkibiy qismi)
Quti — katta.
 
Sifat darajalari (Degrees of Comparison)
1. Sifatning uchta darajasi bor: Oddiy  (the Positive Degree),  qiyosiy 
(the Comparative Degree) va orttirma ( the Superlative Degree).
The Missisippi is a long river. (long 
— oddiy daraja.).
Missisippi uzun daryo.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

144
The Missisippi is longer than the 
Volga. ( longer — qiyosiy daraja).
Missisippi Volgadan uzunroq. 
The Missippi is the longest river 
in the world (longest — orttirma 
daraja).
Missisippi dunyodagi eng uzun 
daryo.
Qiyosiy daraja
Ikkita shaxs yoki buyum qiyoslanadi.
Orttirma daraja
Uch yoki undan ortiq shaxs yoki buyum qiyoslanadi va 
bittasining darajasi hammasidan ziyoda bo‘ladi.
2. Sodda sifatlarning (bir, ikki bo‘g‘inli sifatlarning) qiyosiy dara jasi -er 
qo‘shimchasini qo‘shish bilan, orttirma darajasi -est qo‘shimchasini qo‘shish 
bilan yasaladi:
Oddiy daraja
Qiyosiy daraja
Orttirma daraja
 sharp — o‘tkir 
 cold — sovuq
 deep — chuqur
 busy — band
 dirty — ifl os
 clever — aqlli
 narrow — tor
 able — layoqatli(qodir)
 noble — himmatli
 polite — odobli
 severe — shafqatsiz
 sincere — sofdil, samimiy
 simple — (oddiy) sodda
 common — oddiy
 sharper — o‘tkirroq
 colder — sovuqroq
 deeper — chuqurroq
 busier — bandroq
 dirtier — ifl osroq
 cleverer — aqlliroq
 narrower — torroq
 abler — layoqatlioroq
 nobler — himmatliroq
 politer — odobliroq
 severer — shafqatsizroq
 sincerer — sofdilroq
 simpler — soddaroq
 commoner — oddiyroq
 sharpest — eng o‘tkir
 coldest — eng sovuq
 deepest — eng chuqur
 busiest — eng band
 dirtiest — eng ifl os
 cleverest — eng aqlli
 narrowest — eng tor
 ablest — eng layoqatli
 noblest — eng himmatli
 politest — eng odobli
 severest — eng shafqatsiz
 sincerest — eng sofdil
 simplest — eng sodda
 commonest — eng oddiy
3. 
Qiyosiy va orttirma darajalarni yasaganda quyidagi imlo qoidalariga 
rioya qilinadi:
a) agar sifat o‘qilmaydigan e harfi  bilan tugagan bo‘lsa, -er va -est 
qo‘shimchalari qo‘shilganda sifat oxiridagi o‘qilmaydigan e harfi   tu shib 
qoladi:
large katta 
larg-er 
larg-est 
brave jasur 
brav-er 
brav-est
ripe pishgan 
rip-er 
rip-est
b) agar sifat qisqa unlidan keyin bitta undosh bilan tugagan bo‘lsa, 
qiyosiy va orttirma darajalarning qo‘shimchasi qo‘shilganda oxirgi undosh 
ikkilantiriladi: 
big katta  bigger
biggest
hot issiq
hotter
hottest
thin yupqa thinner thinnest
wet nam  wetter
wettest
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

145
c) agar sifat undoshdan keyin kelgan y harfi  bilan tugagan bo‘lsa, qyo siy 
va orttirma darajalarning qo‘shimchasi qo‘shilganda oxirgi y har fi i harfi ga 
aylanadi:
busy 
band busier
busiest
easy 
oson easier easiest
dirty 
ifl os, kir
dirtier dirtiest
 
d) agar sifat oxiridagi y unlidan keyin kelgan bo‘lsa qo‘shimcha 
qo‘shilganda y saqlanib qoladi:
 gay 
sho‘x gayer  gayest
4. Ko‘pgina ikki bo‘g‘inli hamda uch va ko‘p bo‘g‘inli sifatlarning 
qiyosiy darajasi sifatning oldiga more,  orttirma darajasi sifatning oldiga 
most so‘zlarini qo‘yish bilan yasaladi:
 Oddiy daraja
Qiyosiy daraja
Orttirma daraja
 active — faol
 famous — mashhur
 diffi cult — qiyin
 comfortable — qulay
 interesting — qiziq