Ingeneriyasi

 1.Fermentativ kataliz tezligi biologik bo`lmagan katalizatorlarga nisbatan 
ancha  yuqori.  Bunga  sabab  fermentlar  oddiy  katalizatorlarga  nisbatan 
reaktsiyaning  faollanish  energiyasini  yuqori  darajada  kamaytiradi.  Masalan, 
vodorod  peroksidining  parchalanish  reaktsiyasida  faollanish  energiyasi  75,3 
kJ/mol  bo`lib,  uning  ixtiyoriy  parchalanishi  juda  sekinligi  natijasida  pufakcha 
holatida  ajralib  chiqayotgan  kislorod  umuman  sezilmaydi.  Reaktsiyaga 
anorganik  katalizator  –  temir  yoki  platina  qo`shilsa,  faollanish  energiyasi  54,1 
kJ/mol  ga  kamayadi,  reaktsiya  esa  1000  marta  tezlashadi  va  pufakcha  holida 
ajralib  chiqayotgan  kislorod  ko`rinadi.  Vodorod  peroksidini  parchalovchi 
katalaza  fermenti  faollanish  energiyasini  4  marta  pasaytirgani  holda 
peroksidning  parchalanish  reaktsiyasini  milliard  marta  tezlashtiradi.  Reaktsiya 

---

 
34 
yuqori  darajada  jadallik  bilan  borishi  natijasida  ajralib  chiqayotgan  kislorod 
pufakchalari “qaynayotgan”ga  o`xshaydi. 
Bitta  ferment  molekulasi  odatdagi  tana  harorati  (37°C)  da,  bir  daqiqa 
davomida  moddaning  mingdan  milliongacha  molekulalarini  katalizlashi 
mumkin. Anorganik katalizatorlar bunday tezlikdagi katalizga ega emas. 
2. Fermentlar yuqori darajadagi spesifiklikka ega, ya‟ni ularning katalitik 
ta‟siri  ma‟lum  turdagi  kimyoviy  reaktsiya  bilan  chegaralanadi.  Ayrim 
fermentlar moddaning faqat birgina stereoizomeriga ta‟sir qilgan,  platina turli 
xil  reaktsiyalarda  katalizator  sifatida  ishlatiladi,  Fermentlarning  yuqori 
darajadagi  spesifikligi  moddalar  almashinuvini  qat‟iy  oqim  bo`yicha 
yo`naltirishga imkon beradi. 
3.  Fermentlar  kimyoviy  reaktsiyalarni  “yumshoq”  sharoitda,  ya‟ni 
odatdagi  bosim,  yuqori  bo`lmagan  harorat  (37°C  atrofida)  va  muhit  pH  i  
neytralga  yaqin  bo`lgan  sharoitda  katalizlaydi.  Bu  xossalari  bilan  ular  katta 
bosim,  muhit  pH  i  va  harorat  yuqori  bo`lgan  sharoitlarda  ta‟sir  qiladigan 
katalizatorlardan farq qiladi. Fermentlar oqsil tabiatli bo`lganligi sababli harorat 
va muhit pH ining o`zgarishiga sezuvchanligi nisbatan baland. 
4.  Fermentlar  faolligini  boshqarish  mumkin,  ushbu  xususiyat  anorganik 
katalizatorlarga xos emas. Fermentlar organizm moddalar almashinuvi tezligini 
muhit  sharoitiga  qarab  o`zgartira  oladi,  ya‟ni  turli  xil  omillar  ta‟siriga 
moslashishiga imkon yaratadi. 
5.  Fermentativ  reaktsiya  tezligi  ferment  miqdoriga  to`g`ri  proporsional, 
anorganik  katalizatorlarda  esa  bunday  mutanosiblik  yo`q.  Mazkur  ko`rsatkich 
ferment  miqdori  kamayganda  organizmda  moddalar  almashinuvi  tezligini 
pasayganligini  va  aksincha,    qo`shimcha  ferment  miqdorini  organizm 
hujayralarini sharoitga moslashish imkoniyatini oshganligini bildiradi.