Infratuzilmasi kafedrasi transport infratuzilmasis

-rasm. Tranpsport GATda dispecher oynasi

GAT da maxsus qidiruv tizimi ham mavjud. Talabga binoan qiziqtirgan ob’ektlar ko‘rsatkichlari haqida talab shartlari tuziladi va tizimli avtomatik ravishda talab javob qaytariladi.
Masalan, maydonning 1.0 ga dan kam bo‘lmagan va temir yo‘l bekatidan 10 km uzoqda joylashgan barcha aholi manzilgohlarini, 2 km dan oshmagan masofada joylashgan ishlab chiqarish korhonalari yiki qishloq vrachlik punktlari ekranda ko‘rsatilsin.
Maxsus vositalar orqali ma’lumotlarni analitik qayta ishlab, qiyin masalalarni ham yechish mumkin, ya’ni real borliq modelini hosil qilish. Masalan, halqaro yoki respublika ahamiyatiga ega bo’lgan avtomobil yolidagi yo’lovchilar oqimini bashorat qilish; transport vositalaridan chiqayotgan ifloslanishning tarqalish yo‘lini tadqiq qilib, tabiiy muhitga yetkaziladigan ofatni hisoblash va unga qarab rejalarni belgilash kabilar. GATda tuzilgan karta oddiy qog‘ozli kartadan yaxshi bezalgani, kompyuterli shakldaligi va boshqa bir qator afzalliklari bilan farq qiladi: kartaga istagancha o‘zgartirish kiritish, yangi mazmun va bo‘yoq berish, diagramma va boshqa suratlarni kiritish, o‘chirish va h.k. ishlarni bajarsa bo‘ladi. Buning uchun muallifning shahsan o’zi karta tuzishning kompyuterli texnologiyalari bilan mukammalroq tanishish va ular asosida karta tuzib ko‘rishi kerak (3).
Rossiya va O‘zbekistonda GATning karta tuzish yo‘nalishlari boshqalarga nisbatan tez rivojlangan. Zamonaviy GAT – bu ko‘p miqdordagi grafik va mavzuli ma’lumotlar bazasiga ega bo‘lgan, baza asosida ish bajarish imkoniyatiga ega modelli va hisobli funksiyalar bilan birlashgan, fazoviy ma’lumotlarni kartografik shaklga aylantirish, monitoring ishlarini amalga oshiradigan avtomatlashgan tizim, deb qaraladi.
Geografik tadqiqotlarni amalga oshirishda jumlada iqtisodiy va ijtimoiy infratuzilmasida ahborot kommunikatsion tehnologiyalarni qollash natijasifa geografik ahborot tizimlaridan foydalanish ilmiy tadqiqotchilar orasida ortib bormoqda. Fikrimizcha GATni zamonaviy ilmiy tadqiqot usuli sifatida alohida o’rganish va amalda qo’llash zarurati vujudaga keldi.
Savollar

1. 
   Geografik axborot tizimlari deganda nimani tushunasiz.
   
2. 
   Geografik axborot tizimlaridan nima maqsadda va qaysi sohalarda foydalaniladi? 3. Transportda GISdan foydalanish qanday amalga oshiriladi
   

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Krasnoshyokov A.N., Kulagina YE.U. Vvedeniya v geograficheskiye infarmotsionniye sistemi: Praktikum. Vladimir: Iz dvo VlGU, 2015.- 25 s.
   
2. 
   Odilov Sh.G. Logistik jarayonlarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llash modellari // Halqaro moliya va hisob” ilmiy-elektron jurnali. № 3, dekabr, 2016. -2 b.
   
3. 
   Safarov E.Yu., Musayev I.M., Abdiraximov X.A. Geoaxborot tizimi va texnologiyalari darslik. –Toshkent: 2012. -156 b.
   
4. 
   (http://www.tracker.co.ua/)