Informatsion texnologiyalar

Qarorlar qabul qilishni qo‘llab-quvvatlovchi axborot texnologiyalari 
 
Qarorlar  qabul  qilishni  qo‘llab-quvvatlash  tizimlari  va  ularga  muvofiq 
axborot  texnologiyalari  asosan  amerikalik  olimlarning  sa’y-harakati  bilan  70-
yillar oxiri - 80-yillar boshida yuzaga keldi, bunga ShKlar, amaliy dasturlarning 
standart  paketlari  keng  tarqalganligi,  shuningdek  sun’iy  intellektual  tizimlarini 
yaratishdagi muvaffaqiyatlar imkon yaratdi. 
Qarorlar  qabul  qilishni  qo‘llab-quvvatlashning  axborot  texnologiyalariniig 
asosiy  xususiyatlari  inson  va  kompyuter  o‘zaro  aloqasini  tashkil  etishning  sifat 
jihatidan  yaxshi  uslubidir.  Bu  texnologiyaning  asosiy  maqsadi  bo‘lgan  qarorlar 
ishlab  chiqish  integratsion  jarayon  natijasida  ro‘y  beradi  va  unda  quyidagilar 
ishtirok etadilar: 
  hisoblash  bo‘g‘ini  va  boshqaruv  obyekti  rolida  qaror  qabul  qilishni 
qo‘llab-quvvatlash tizimi; 
  kompyuterda  kirish  ma’lumotlari  topshirig‘ini  beruvchi  va  olingan 
hisoblash natijalarini baholovchi boshqaruv bo‘g‘ini sifatidagi inson. 
 
Integratsion  jarayon  yakuni  inson  ixtiyoriga  ko‘ra  ro‘y  beradi.  Bu  holda 
axborot  tizimining  foydalanuvchi  bilan  birgalikda  qarorlar  qabul  qilish  uchun 
yangi  axborotni  yaratishga  qobilligi  haqida  gapirish  mumkin.  Uning  bu 
xususiyatiga  qo‘shimcha  qilib  bir  qator  ajralib  turuvchi  jihatlarini  ko‘rsatish 
mumkin: 
  yaxshi formallashmagan vazifalarni hal etishga yo‘nalish olish; 
  kompyuter  ma’lumotlariga  kirish  va  uni  qayta  ishlash  an’anaviy 
uslublariniig matematik modellari va ular  asosida vazifalarini hal etish 
uslublari imkoniyatlari bilan uyg‘ynlikda olib borish; 
  kompyuterdan malakasiz foydalanuvchiga e’tiborni ko‘proq qaratish; 
  mavjud texnik va dasturiy ta’minot, shuningdek foydalanuvchi talablari 

---

 
99 
o‘ziga  xosliklariga  moslashish  imkoniyatlarini  beruvchi  yuqori 
moslashuv. 
 
Qaror  qabul  qilishni  qo‘llab-quvvatlashning  axborot  texnologiyasi 
boshqarishning  istalgan  darajasida  foydalanilishi  mumkin.  Bundan  tashqari 
boshqarishning 
turli 
darajalarida 
qabul 
qilinuvchi 
qarorlar 
tez-tez 
muvofiqlashtirilib  turilishi  lozim.  Shu  bois  tizim  va  texnologiyalarning  muhim 
funksiyasi  boshqarishning  turli  darajalarida  ham,  alohida  bir  darajada  ham 
qarorlar  qabul  qiluvchi  shaxslarni  muvofiqlashtirishdir.  Qarorlar  qabul  qilishni 
qo‘llab-quvvatlash 
tizimi 
tuzilmasi, 
shuningdek 
asosiy 
texnologik 
operatsiyalarni belgilovchi uning bloklarini tashkil etuvchi funksiyalarini ko‘rib 
chiqamiz. 
Qaror  qabul  qilishni  qo‘llab-qyvvatlash  tizimi  tarkibiga  uch  asosiy  qism: 
ma’lumotlar  bazasi,  modellar  bazasi  va  tizim  osti  dasturi  kiradi,  so‘nggisi 
ma’lumotlar  bazasining  boshqarish  tizimi  (MBBT),  modellar  bazasining 
boshqarish tizimi (ModBBT), foydalanuvchi va kompyuter o‘rtasidagi interfeys 
bilan boshqarish tizimidan iborat.