Informatsion texnologiyalar

"chuvalchanglar"  –  mustaqil  ravishda,  ya’ni  boshqa  dasturlarga  suqilib 
kirmasdan o‘z nusxalarini tizimda ko‘paytirish va bajarish imkoniyatiga ega 
bo‘lgan buyruqlar ketma-ketligdan iborat kod. 
Viruslar odatda tarmoq bo‘g‘inlari doirasida mahalliy ravishda tarqaladilar. 
Ularnig  tarqalishlari  uchun  virus  yuqqan  faylni  jo‘natish    buyrug‘i  kabi  tashqi 
yordam  zarur.  "Chuvalchanglar"    esa,  aksincha  o‘zlari  mustaqil  ravishda 
tarmoq bo‘yicha sayohat qiladilar va o‘z ta’sirlarini o‘tkazadilar. 
Ba’zida  ziyon  yetkazuvchi  dastur  tarqalishi  bilan  birga  resurslarni  agressiv 
ishlatib, boshqa foydali dasturlar ishiga halaqit beradi. Masalan, chuvalchanglar 
tarmoqning 
o‘tkazish 
yo‘lakchasini 
bo‘g‘ib, 
boshqa 
ma’lumotlarning 
uzatilishiga to‘sqinlik qiladilar. 
Normal  holda  ishlaydigan  dastur  ko‘rinishida  ziyon  yetkazishga 
mo‘ljallangan  dasturlar  ham  tarqatiladi.  Bunday  dasturlar  troyan  dasturlari  deb 
ataladi. Masalan, virus bilan zararlangan oddiy dastur troyan dasturiga aylanadi. 
Qurilmalarni  yoki  tashqi  xotira  vositalarini  o‘g‘irlash  ham  axborotga 
bo‘ladigan  tahdidlarga  kiradi.  Ko‘pgina  hollarda  disklarni,  xattoki  portativ 
kompyuterlarni  qarovsiz  qoldirilishi  undagi  ma’lumotlarning  yo‘qotilishga  olib 
keladi. 
O‘z  vakolatini  suiste’mol  qilish  natijasida  ham  axborotga  tahdid  solinishi 
mumkin.  Masalan,  tizim  administratori  o‘z  vakolati  doirasida  boshqa 
foydalanuvchilar fayllariga, pochta qutisiga kirish imkoniga ega bo‘ladi. Bu esa 
ba’zi hollarda noxush oqibatlarga olib keladi. 

---

 
118
Axborot  munosabatlari  subyektlariga  jiddiy  zarar  yetkazuvchi  asosiy 
tahdidlar mana shulardir.