Informatika va axborot texnologiyalari faniga kirish

Paskal  tilida uchraydigan  standart funktsiyalar jadvali 

Funktsiya 

ni Paskal 

ifodasi 

funktsiyaning 

matematik 

ifodasi 

Argumentning 

turi 

Funktsiyaning turi 

ABS(X) 

X 

REAL, INTEGER  REAL, INTEGER 

SQR(X) 

X

2

 

REAL, INTEGER  REAL, INTEGER 

SQRT(X) 



x 

REAL, INTEGER  REAL, INTEGER 

EXP(X) 

e

x

 

REAL, INTEGER  REAL REAL 

LN(X) 

ln x 

REAL, INTEGER  REAL, REAL 

SIN(X) 

sin x 

REAL, INTEGER  REAL, REAL 

COS(X) 

cos x 

REAL, INTEGER  REAL, REAL 

ARCTAN 

arctg x 

REAL, INTEGER  REAL, REAL 

ROUND(X)  X ni yaxlitlash 

REAL 

INTEGER 

TRUNC(X)  Х 

ni 

butun 

qismini olish 

REAL 

INTEGER 

PRED(X) 

Х  dan  oldingi 

qiymatni olish 

INTEGER, CHAR 

BOOLEAN 

INTEGER, CHAR 

BOOLEAN 

---

SUCC(X) 

Х  dan  keyingi 

qiymatni olish 

INTEGER, CHAR 

BOOLEAN 

INTEGER, CHAR 

BOOLEAN 

A DIV B 

Аni  Вga  bo’lib 

butun 

qismini 

olish 

INTEGER, 

NTEGER 

INTEGER 

A MOD B 

Аni  Вga  bo’lib 

qoldig’ni olish 

INTEGER,INTEG

ER 

INTEGER 

CHR(X) 

Хni 

tartib 

nomeriga  ko’ra 

simvolini 

аniqlash 

INTEGER 

 

CHAR 

ORD(X) 

Хni 

tartib 

nomeriini 

аniqlash 

CHAR 

INTEGER 

ODD(X) 

Хning  toq  yoki 

juftligini 

аniqlash 

INTEGER 

Х-toq, Х-juft 

BOOLEAN 

TRUE, FALSE 

 

(Savol:  Paskal  tilining  boshqa  siz  bilgan  tillardan  qanday  afzallik  tomoni 

borq Paskal tilida ma'lumotlarning qanday turlari mavjudq) 

 

Arifmetik ifodalar 

Arifmetik  ifodalar  o’zgaruvchilar,  o’zgarmaslar,  arifmetik  amal  belgilari  va 

standart  funktsiyalardan  tashkil    topadi.  Arifmetik  ifodada  qatnashayotgan  amallar 

ustuvorligiga karab bajariladi. Amallar quyidagi ustuvorlikka ega. 

1.  Qavs ichidagi amallar va standart funktsiyalarni hisoblash. 

2.  Ko’paytirish, bo’lish, DIV, MOD amallari. 

3.  Qo’shish va ayirish amali. 

Arifmetik  ifodada  bir  xil  ustuvorlikka  ega  amallar  ketma-ket  kelsa,  ular  chapdan 

ungga qarab bajariladi. 

MISOL: 

 

Y=e

sin(x)+cos(x)

+tg(x+3) 

Y=EXP(SIN(SQRT(X))+COS(SQR(X)))+SIN(X+SQRT(3))/COS(X+SQRT(X)). 

 

Mantiqiy ifodalar 

Mantiqiy ifodalar uz ichiga mantiqiy o’zgarmaslarni, mantiqiy o’zgaruvchilarni, 

mantiqiy  amal  belgilarini,  mantiqiy  natija  beradigan  standart  funktsiyalarni  hamda 

DIV  va  MOD  funktsiyalarini  qamrab  oladi.  Mantiqiy  ifodaga  ham  amallar 

ustivorligiga ko’ra bajariladi. 

1. Qavslar ichidagi amal va mantiqiy inkor amali (NOT). 

2. Mantiqiy ko’paytirish (AND), DIV, MOD amallari. 

3. Mantiqiy qo’shish (OR) va solishtirish amllari. 

Misol. (A>3) AND (A=C+3) OR NOT(B=5) 

Mantiqiy  ifoda  berilgan  bo’lib  A=2,  B=4,  C  =5  bo’lganda,  bajarilishi  va  natija 

quyidagicha bo’ladi: 

 

TRUE 

---