Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

 
Kataloglar 
Fayl nomlari magnit disketalarda katalog (yoki direktoriy, papka)larda kayd kilinadi.  Katalog -bu 
fayl nomlari, ularning xajmi, yozilishi vaqti haqidagi ma‗lumotlarni saqlovchi disketadagi maxsus joy. 
Agar  katalogda  faylning  nomi  bo‘lsa,  u  holda  fayl  shu  katalogda  joylashgan  bo‘ladi.  Har  bir 
magnitli disketada kataloglar soni bir nechta bo‘lishi mumkin. Har bir katalog uzining nomiga ega. 
Misol  uchun,  quyidagi  takkoslashni  keltirish  mumkin.  Kitob  -bu  disketa,  kitobdagi  boblar-bu 
kataloglar, har bir bobdagi, paragraflar-bu fayllardir. 
Kataloglarga fayllar kabi nom beriladi. Odatda, katalog nomida kengaytgich bulmaydi. Bir katalog 
boshqa bir katalogda kayd kilinishi mumkin. Agar X katalog Y katalogida kayd kilingan bo‘lsa, u holda 
X  -  ichki  katalog  (podkatalog)  deyiladi,  Y  esa  -  tashqi  katalog  hisoblanadi  .  Har  bir  magnitli  disketada 
bosh yoki tub katalog bo‘ladi, unda fayllar va 1- bosqichdagi ichki kataloglar kayd etiladi. 1-bosqichdagi 
ichki  kataloglarda  fayllar  va  2-bosqich  kataloglari  kayd  etiladi  va  xokazo.  Natijada  magnitli  disketada 
kataloglar va fayllarning daraxtsimon tuzilishi hosil bo‘ladi. 
Foydalanuvchi  shu  dakikada  ishlab  turgan  disk  joriy  disk  deyiladi.  Masalan,  foydalanuvchi 
vinchester  bilan  ishlab  turgan  bo‘lsa,  qattiq  magnitli  disk  C:  joriy  hisoblanadi.  Foydalanuvchi  kichik 
egiluvchan  magnitli  disketa    bilan  ishlab  turgan  bo‘lsa,  shu  kichik  magnitli  disketa  A:  yoki  B:  joriy 
disketa  hisoblanadi.  MS  DOS  operatsion  tizimi  foydalanuvchi  surayotgan  fayllarni  joriy  disketadan 
kidiradi.  Joriy diskni o‘zgartirish uchun MS DOS ning maxsus komandalaridan  foydalaniladi. 
  Foydalanuvchi  ishlayotgan  laxzadagi  katalog  joriy  katalog  deb  ataladi.  Agar  MS  DOS 
komandasida faylning nomi ko‘rsatilsa , u holda bu fayl joriy katalogdan kidiriladi  yoki joriy katalogda 
tashqil etiladi. 
Agarda foydalanuvchiga zarur bo‘lgan fayl joriy katalogda bulmasa, u holda kerakli faylning qaysi 
katalogda  joylashganini  ko‘rsatish  lozim.  Buning  uchun  faylgacha  bo‘lgan  yul  ko‘rsatiladi.  Faylgacha 
bo‘lgan yul ―\‖ belgi bilan ajratilgan kataloglar yoki ―..‖ belgilar ketma-ketligidir. Bu yul tub yoki joriy 
katalogdan kerakli fayl joylashgan kataloggacha bo‘lgan marshrutni ko‘rsatadi. 
 Shaxsiy  kompyuterlar  turli  magnitli  disketalar  ishlaydigan  maxsus  qurilmalarga  ega.  Egiluvchan 
disketalar bilan ishlashni ta‗minlaydigan qurilmalar А:, В: va xokazo bilan nomlanadi. 
Masalan,  shaxsiy  kompyuterda  ikkita  egiluvchan  magnitli  disketa  ishlatilishi  mumkin.  Bu 
disketalar  mos  ravishda  A:  va  V:  orqali  belgilanadi.  Egiluvchan  magnitli  disketalardan  tashqari    qattiq 
magnitli disketa (vinchester) ishlatilishi mumkin. Vinchester S: orqali belgilanadi. 
 Qulaylik uchun odatda S: disketa qismlarga bulinadi. Ular D:,E:,F: va xokazolar bilan nomlanadi. 
Faylning to‘liq nomi quydagi ko‘rinishga ega: 
[Disk:][Yo‟l\] Faylning nomi. 
 Faylning to‘liq nomi –disk nomi, fayl joylashgan kataloggacha bo‘lgan yul va fayl nomidan tashqil 
topadi. 
 Ba‗zan biror katalog fayllari guruhini ifodalash uchun ―*‖, ―?‖  belgilaridan foydalaniladi. ―*‖ fayl 
nomi yoki kengaytgichidagi ixtiyoriy belgilar sonini, “?” esa faqatgina bitta belgini ifodalaydi. 
 Masalan:  
 *.bak – joriy katalogdagi .bak kengaytgichli barcha fayllar, 

---

22