Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

Elektron    tijorat-bu  internet    tarmog‘I  orqali  mahsulotlarni  sotish  va  sotib 
olishdir.Bu  servislar  va  texnologiyalar  to‘plami,  imkoniyatlarni    internet  tarmog‘ 
orqali uzining maxsulotlari va xizmatini, buyurtmalar  olish, xisobni taqdim etish, 
suningdek  to‘lovlarni qabul qilis va pul o‘tkazisni kontragent  usullarini internet 
tarmog‘da tashkillasgtiradi.  
Elektron tijoratning  ikki  asosiy  bosqich- bu: 
-internet  magazinlar  -  onlayin  orqali  maxsulot    kataloglarini    va    xizmatlarini 
o‘rnatish imkoniyatlari, shuningdek sotuvlarni boshqarish 
- internet  to‘lovlar tizimi- internet  pul xizmati ,tarmoq arqali  to‘lovlarga ruxsat 
berishni taminlaydui.     
Bundan tashqari Elektron  tijaratning erdamchi tizimlari mavjud: 

---

215 
 
-  merchant    tizimlar-  internet  do‘konlardagi  to‘lovlarni  qabul  qilishin 
avtomatlashtirishga ruxsat berish 
-  almashtiruvchilar  –  bir    Elektron    valyutalatni  boshqasiga  o‘girishni 
taminlaydi . 
-  billing-tizimlari- xisoblarni uzatishni  taminlash, ularni mijozlarga jo‘natish 
va to‘lovlarni  nazorat qilish. 
 
- 
 
Avvalroq  kompaniya  saxifasi  onlayin  tizimida    Skynell  savdo  maydonida 
maxsulotlar katalogiga strukturasiga ega bo‘lgan. 
Servisning  yangi versiyasi  kompaniyaning to‘laqonli sayt yaratishning  uziga 
kerakli axborotni va shu bilan birga mablag‘ni va vaqtni tejasidir. Siz  uzingizni 
saxifangizga     
 
 
 

---

216 
 
 
 
 
Hozirgi kunda  Elektron  pochtada ishlash  ijtimoiy  tarmoqda dynyoda bo‘layotgan 
yangiliklar bilan tanishishda hayotda shularsiz tasavur qilib bo‘lmaydi.Internetning 
asosiy  imkoniyatlardan  biri    elektpon  tijorat  ham    internetning  asosiy  yangi 
imkoniyatlaridan biri deb hisoblanadi. 
 Elektron tijorat nima? 
Internetga  murojat  qilgan  holda  Elektron    tijorat  (inglizcha    e-commerce)-bu  bu 
iqtisod  muhiti  bo‘lib  o‘z  ichiga  moliya    va  tijorat  tranzaktsiyalarini  kompyuter 
tarmoqlari  orqali  ishlaydigan  smoliya  va  tijorat  tranzaktsi  va  biznes  jarayonlarini 
o‘z  ichiga  oladi/O‘zbekistonda  Elektron    tijorat  o‘z  ichiga  oladi.O‘zbekistonda 
Elektron    tijorat  qanday  rivojlanayapti.Uning  o‘sishida  qanday  imkon 
yaratilyapti.Uzcard    to‘lov  tizimini  O‘zbekistonda  rivojlanishi  yangi  bir  qator 
proektlar asosida mobil qurilmalar va kompyterlar yordamida har qanday joyda har 
qanday  vaqtda  Elektron    tijorat  yaratildi.Bugungi  kunda  Click  onlayn  rejimida 
ishlaydigan  Click,MBank,Sms  To‘lov  keng  qo‘llanmoqda.Istemolchilar  uydan 
chiqmasdan 
internet 
magazine 
orqali 
harid 
qilish 
mumkin. 
Bularga 
Mytech.uz,Uzbekmarket.uz,Bozor.uz  
va  boshqalar  kiradi.U  erdan  har  hil  mollarni  harid  qilishmumkin  shu  jumladan 
oziq-ovqat mahsulotlari kiyim kechak,asbob –uskunalar va hatto mebel ham sotib 
olish mumkin. 
 
 Selz.com  portalidan  80%  internet  foydalanuvchilar  onlayn  magazinlaridan 
haridorlar  internetdan  harid  qilish  juda  qulay  deb  hisoblaydi.Bugungi  kunda 
Internet  tarmog‘ida  biznes-boshqarish  ko‘p  imkoniyatlarga  ega  bularga  savdo 
maydonini  ekanom  qilai.Magazin  peshtahtalari  va  boshqa  uskunanarga  ehtiyoj 
qolmaydi.Hizmat  ko‘rsatish  personali  ancha  qisqaradi  va  ularga  oylik  to‘lash 
qisqaradi.Shuningdek  tovarlarga  narhlari  arzonlashtiradi  bular  asosida  haridorni 
harid  qilishga  chaqiradi.Tovarlarga  reklama  internet  orqali  bo‘ladi.Oddiy 
magazinlarga nisbatan vaqtni ekanom qiladi.                                   

---

217 
 
Bundan tashqari, onlayn do'kon bir kun 24 soat ishlashi mumkin va uning serverlar 
istalgan  vaqtda  buyurtma  qabul  qilib  qo'yish  mumkin.  Dam  olish  kunlari  va 
bayramlar  server  va  o'z  ishini  davom  ettiradi    bundan  tashqari,  o'sha  kunlarda  
onlayn do'konini  trafiki ortadi.. 
Selz.com  portal  ma‘lumotiga  ko‘ra  46%  ortiq  onlaynxaridorlar  sotib 
olishdan  oldin  mahsulot    xaqida    obzorlarni  va  boshqa  ma‘lumotlarni  ko‘rib 
chiqadi  bu  esa    elektron  tijorat  rivojlanishiga  va  veb  saytlar  va  bloklar  soni 
oshishiga olib keladi natijada hosil qilayotgan trafik miqdori oshadi.  
Hozirgi  kunda  bizning  mamlakatimizda  bu  yo‘nalishining  rivojlanishi  uchun 
barcha kerakli sharoitlar yaratilmoqda.Birinchi navbatda shuni aytib o‘tish kerakki 
O‘zbekistonda juda ko‘miqdordagi to‘lov onlayn kartalari chiqarilgan bo‘lib toliq 
miqdorda 
mobil 
va 
internet-bankintizimlarini 
rivojlanishiga 
imkoniyat 
yaratadi.Yildan  yilga  aloqaning  yangi  imkoniyatlari  paydo  bo‘layapti.Ulardan 
internetga dostuplar kengayapti jaxon tarmogida O‘zbekiston segmentida kata veb 
saytlar  paydo  bo‘lmoqda.Bunga  misol  qilib  ushbu  yilning  16  sentyabrdagi 
O‘zbekiston  respublikasining  oliy  majlisi  qonunchilik  palatasining  navbatdagi 
yigilishi  to‘grisida  Elektron    tijoratni  rivojlantirish  maqsadlari  prezidentimiz  
I.Karimov  topshiriga  binoan  deputatlar  tomonidan(Elektron    tijorat  to‘grisidagi 
qonun  loyihasining)yangi  nashri  ko‘rib  chiqildi.Bu  qonun  vazirlar  mahkamasi 
tomonidan taklif etilgan qonunning yangi loyihasida tijorat vaqtida turli hil shahsiy 
imzodan  identifikatsiya  qilishda  foydalanish  ko‘zda  tutilgan.Bu  esa  Elektron  
savdoning  amlga  oshirishning  ancha  osonlashtiradi.Qonunning  yangi  loyihasi 
Elektron  tijorat sohasini va undagi munosabatlarni to‘gri boshqarish bo‘yicha bir 
qator afzalliklarga ega,xususan:sartnomalarning tuzilishi asosan  Elektron  hujatlar 
asosan  Elektron    hujjatlar  orqali  amalga  oshiradi  va  va  bunda  Elektron    tijorat 
qatnashchilariga 
o‘rtada 
turuvchi 
vositachilarga 
qo‘shimcha 
talablar 
qo‘yiladi.Bundan  tashqari  Elektron    tijorat      sohasida  vakillik  organlarini  davlat 
boshqaruvi  va  ularning  vakolatlari  qulay  sharoit  yaratib  berish  uchun  hamda  bu 
sohani  rivojlantirish  tashkiliy  texnologik  va  qonuniy  savollarga  javob  qaytarich 
uchun tartibga solindi.