Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

CALS-texnologiyalari tushunchasi. 
 
CALS-texnologiya 
— 
bu 
sanoat 
ishlab 
chiqarishini 
kompleks 
kompyuterlashtirishdir.  Uning  maqsadi  sanoat  mahsulotini  uning  faoliyat  davri 
barcha  bosqichlarida  o‘ziga  xos  xususiyatlarini  standartlashtirish  va 
unifikasiyalshdir.  Asosiy  o‘ziga  xos  xususiyatlar  loyiha,  texnologik,  ishlab 
chiqarish,  marketing,  ekspluatasiya  hujjatlarida  taqdim  etilgan.  CALS-tizimlarda 
kompyuter  muhitida  ma‘lumotlarni  saqlash,  qayta  ishlash  va  uzatish  ko‘zda 
tutilgan. Avtomatlashtirishning mos tizimlari avtomatlashtirilgan mantiqiy tizimlar 
yoki  CALS(Computer  Aided  Logistic  Systems)  deb  nomlangan.  Sababi  mantiqiy 
deganda  odatda  zahiralarni  boshqarish  va  ta‘minlashga  qaratilgan  masalalar 
tushuniladi,  CALS  vazifalari  esa  kengroq  bo‘lib,  sanoat  mahsulotlari  faoliyat 
davrining barcha bosqichlari bilan bog‘liqdir. Bularni e‘tiborga olgan holda CALS 
ni  quyidagicha  shifrdan  chiqarish  mumkin  CALS  —  Computer  Acquisition  and 
LifeCycle Support. 
CALSni  qo‘llash  loyihalash  ishi  ko‘lamini  qisqartirish  imkonini  beradi. 
Sababi oldindan loyihalangan jixozlar qismlari, mashinalar va tizimlar tarkibining 
tavsiflari CALS texnologiyasi foydalanuvchilariga kirish mumkin bo‘lgan tarmoq 
serverlarining  ma‘lumotlar  bazalarida  saqlanadi.  Turli  tizim  va  sohalardagi 
mahsulotlarning  yaroqliligi  va  integrasiyasi  yechimi,  ekspluatasiya  sharoitlarini 
o‘zgarishiga moslashuvi, loyihalash tashkilotlarini ixtisoslashtirish va boshqa shu 
kabi muammolar ancha yengillashadi. Murakkab texnik mahsulotlarning bozordagi 
yutug‘ini CALS texnolosiyasiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.  
Sanoatda 
Loyihalash 
va 
boshqarish 
uchun 
ochiq 
taqsimlangan 
avtomatlashtirilgan  tizimni  qurish  zamonaviy  CALS-texnologiyasining  asosini 
tashkil  qiladi.  Ularni  qurishdagi  asosiy  muammo  global  mashtabga  ega  bo‘lgan 
umumiy tizimda joy va vaqtdan qat‘iy nazar kattaliklar interpretasiyasini va ularni 
bir  hilda  tavsiflashni  ta‘minlashdir.  Loyiha,  texnologik  va  ekspluatasion  hujjatlar 
tuzilmasi hamda uni tasvirlash tillari standartlashgan bo‘lishi kerak. U holda turli 
CAE/CAD/CAM  tizimlarni  ishlatadigan,  vaqt  va  fazoda  bo‘lingan  turli 
kollektivlarning  umumiy  loyihasi  ustida  olib  borilayotgan  ishning  muvoffaqiyatli 
bo‘lishi  muqarrardir.  Bitta  konstruktorlik  hujjati  turli  loyuhalarda  ko‘p  marotaba 
ishlatilishi  mumkin.  Texnologik  hujjat  esa  turli  ishlab  chiqarish  talablariga 
moslashgan. Bu esa loyihalash va ishlab chiqarish umumiy davrini qisqartirish va 
arzonlashtirishga olib keladi. Bundan tashqari tizim ekspluatasiyasi soddalashadi.